Tayanch suzlari

Karbamid ishlab chikarish asoslari
Reja:

1.Karbamidning fizik-kimeviy xususiyatlari.

2.Karbamidni olish usullari.

3.Karbamidni ammiak va uglerod dioksididan sintez kilish

asoslari.

4.Karbamid sinteziga ta’sir etuvchi texnologik omillar.
Tayanch suzlari: Karbamidni struktura formulasi, mochevinani fizik-kimeviy xususiyatlari, karbamidni olish usullari, tug‘ridan- tugri sintez usuli, ammoniy karbamati, sianamidli usul, siklik sxema, inert gazlar, karbamid sinteziga xaroratni ta’siri.

KARBAMIDNING FIZIK-KIMYOVIY XUSUSIYATLARI.
Karbamid-SO (NН₂)₂ normal sharoitda rangsiz, hidsiz, kristallari uzun ignasimon yoki rombik prizma holatdagi tarkibida 46%gacha amid shaklida bog‘langan azoti bo‘lgan azotli o‘g‘itdir. Molekulyar og‘irligi 60u.b., struktura formulasi:


Н

N

Н

О=С (1)

Н

N

Н
Karbamid (mochevina) 406К (133^оС)da oddiy sharoitda eriy boshlaydi, zichligi 1,335gғsm³. Karbamid suvda va suyuq ammiakda yaxshi eriydi. Karbamid uzoq muddat saqlanganda yoki 0,5-1,0% namlik va qaynoq holda qoplarga joylashtirilganda uning donachalari bir-biriga yopishib qolishi mumkin. Bu yomon holatni karbamidni joylashdan avval undagi namlikni 0,2:0,3%gacha tushirish va kristall holdagi karbamidni sovutib olish kerak.

Karbamid kuchsiz asos xossasiga egadir. Dissotsiatsiyalanish doimiysi 1,5*10^-14ga tengdir. Karbamid fosfor kislotasi bilan СО(NН₂)₂*Н₃РО₄ kabi karbamid fosfati hosil qiladi, bu esa murakkab o‘g‘it ishlab chiqarishda ishlatiladi. Karbamiddan melamin-С₃N₆Н₆, yuqori molekulyar birikmalar, ulardan esa plastmassalar, laklar, yopishqoq moddalar olishda ishlatiladi. Karbamid donachalari uzoq vaqt saqlansa, bir-biriga yopishib, har xil katta-kichik shakldagi qattiq modda hosil qiladi. Karbamidni qora molga oz miqdorda yem sifatida ham ishlatish mumkin.

KARBAMIDNI OLISH USULLARI.
Karbamid birinchi marta kimyoviy modda sifatida 1773 yilda I.Ruell tomonidan topilgan. 1828 yilda F.Veler tomonidan ammoniy sianatdan karbamid sintez qilingan:

NН₂

NН₄-О-С=N О=С (2)

NН₂
1868 yilda rus olimi A.I.Bazarov karbamidni to‘g‘ridan-to‘g‘ri СО₂ va NН₃ dan 20MPa bosim 430K haroratda sintez qilishni topdi: