Таянч концпект

6.3. Xitoy EIH modeli xususiyatlari
Xitoy mamlakati – o‘zining rivojlanishi, tarixi va mukammalligi, ishbilarmonligi borasida faqatgina bizning Respublikamiz ishbilarmonlari uchun emas, balki butun dunyo ishbilarmonlari uchun ham sirli bir mamlakat bo‘lib qolmoqda. Shu bila birga xozirda bu mamlakat dunyoda iqtisodiy o‘yg‘onish va rivojlanish sohalarida ham muvaffaqiyatga erishmoqda. Fikrimizning dalili sifatida shuni aytib o‘tmoqchi edikki Xitoyning YaMM xozirgi kunda deyarli AQShning YaMM bilan tenglashib qolgan Bu ko‘rsatgichga esa asrlardirki xech qaysi mamlakat iqtisodiyoti yaqinlasha olmagan. Erkin iqtisodiy xududlarni tashkil etish Xitoy Xalq Respublikasida Xitoy Kommunistik partiyasi tomonidan 1979 yilning o‘rtalarida ko‘rib chiqilgan. Tashkilotchilarning fikriga ko‘ra erkin iqtisodiy xududlar “tashqi dunyoga oyna” bo‘lishi kerak edi. Xozirgi kunda Xitoy Xalq Respublikasida tashkil etilgan erkin iqtisodiy xududlar dunyodagi eng omadlilaridan biri bo‘lib xisoblanadi.Xozirgi kunda Xitoy Xalq Respublikasida 5 ta maxsus erkin iqtisodiy xududlar faoliyat ko‘rsatmoqda. Shulardan uchtasi: Shenchjen, Chjuxay va Shantou Butun Xitoy Xalq vakillari yig‘ilishining Doimiy komissiyasi qarori bilan 1980 yilda tashkil etilgan bo‘lib, Guandun provinsiyasida faoliyat ko‘rsatmoqda. O‘sha yilning oktyabr oyida Fuszyan provinsiyasida Samen erkin iqtisodiy xududdi tashkil etildi. Beshinchi iqtisodiy xudud bo‘lib xisoblangan Xaynan provitsiyasi – Butun Xitoy Xalq Vakillari yig‘ilishining 7 – chaqiriq 1 – sessiyasi qaroriga asosan 1988 yilning aprel oyida tashkil etilgan.
6.4. O‘zbekistonda erkin iqtisodiy xududlarni tashkil etish imkoniyatlari va mavjud istiqbollar tahlili
Erkin iqtisodiy xududlarini tashkil etishda mamlakatimizda ham bir qator ishlar olib borilmoqda. Eng asosiylari sifatida 1996 yil 25 aprelda qabul qilingan “erkin iqtisodiy xududlari” to‘g‘risidagi qonun, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Navoiy viloyatida erkin industrial-iqtisodiy zona tashkil etish to‘g‘risida”gi Farmoni (02.12.2008 y. N PF-4059) kabilarni keltirish mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov tashabbusi bilan Navoiy shahri xalqaro aeroporti hududida MDH mamlakatlarida birinchi bo‘lgan “Navoiy” erkin industrial-iqtisodiy zona tashkil etilmoqda. Erkin industrial-iqtisodiy zonaning muvaffaqiyatini belgilovchi eng muhim jihatlardan biri – bu uning yonida joylashgan transkontinental intermodal xab bo‘lib, u 2009 yil yanvaridan buyon yuk tashish bo‘yicha dunyoda yetakchi sanalgan “Korean Ayr” kompaniyasi tomonidan boshqarilmoqda.
Shuningdek, "Navoiy" erkin industrial-iqtisodiy zonada ro‘yxatdan o‘tgan xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarga quyidagilar ruxsat etildi:
ular o‘rtasida tuzilgan shartnomalar va kontraktlar bo‘yicha hisob-kitob va to‘lovlarni EIIZ hududida xorijiy valyutada amalga oshirish;
O‘zbekiston Respublikasi rezidentlari bo‘lgan boshqa xo‘jalik yurituvchi sub’ektlar tomonidan yetkazib berilgan tovarlar, bajarilgan ish va xizmatlarning haqini erkin almashtiriladigan valyutada to‘lash;
eksport va import qilinadigan tovarlar uchun haq to‘lash va hisob-kitob qilishning ularga qulay shartlari va shakllaridan foydalanish.
Umuman “Navoiy” EIIZ O‘zbekistonda faoliyatini boshlagan dastlabki tajriba bo‘lib, uning qanday rivojlanishi albatta mamlakatimiz iqtisdiyotida juda katta rol o‘ynaydi.