galliy va shunga o’xshash moddalarning atomlari aralashma sifatida kiritilsa, yarim
o’tkazgich o’tkazuvchanligining xarakteri o’zgaradi. Bunga sabab germaniyning atomi bilan
6
k
k
vujudga keladi va shuning uchun ham aralashmaga akseptor aralashma deyiladi
5- rasm.
Kristalldagi teshiklar soni aralashma atomlar soniga teng bo’ladi. Akseptor
aralashmada elektr o’tkazuvchanlik teshiklar harakatining natijasi bo’lganligi sababli
unga teshikli yoki p-tip o’tkazuvchanlikdeyiladi.
Yarim o’tkazgichlar o’tkazuvchanligining temperaturaga bogliqligili
Bizga ma'lumki, temperatura ortishi bilan metallarning elektr o’t chanligi yomonlashadi va
bunga sabab molekulalar bilan ko’proq to’ shishi natijasida elektronlar harakatchanligining
yomonlashishidir.
Garchi yarim o’tkazgichlarda ham temperatura ortishi bilan xuddi metallardagidek
sabablarga ko’ra, elektronlarning va teshiklarning harakatchanligi yomonlashsa-da, u
muhim rol o’ynolmaydi. Chunki yarim o’tkazgichlar qizishi bilan valent elektronlarning
kinetik ener-giyasi ortadi va ular man qilingan zonadan o’ta olish xususiyatiga ega bo’lib
qolishadi. Natijada erkin elektronlarning soni ortib, yarirn o’tkazgichning elektr
o’tkazuvchanligi yaxshilanadi.
Shu bilan birga past temperaturalarda metallar va yarim o’tkazgichlar orasidagi farq
ortadi, chunki yarim o’tkazgichlarning o’tka-zuvchanligi yomonlashadi. Demak, past
temperaturalarda yarim o’tkazgichlar dielektriklarga o’xshab ketib, ular orasidagi farq
kamayadi.
5.Suyuqliklarda tok. Elеktrolitlar. Kationlar va anionlar.
Distillangan suv elektr tokini o’tkazmaydi. Agar unga ozroq tuz qo’shilsa, elektr
tokini o’tkazuvchiga aylanadi. Demak, ba'zi moddalarning suvdagi eritmasi elektr tokini
o’tkazish xususiyatiga, ya'ni zaryad tashuvchi zarralarga ega bo’lib qolar ekan.
Erituvchida eriganda ionlarga ajraladigan moddalar elektrolitlar deyiladi. Elektrolitlarda
iaryad tashuvchi zarralar ionlar bo’ladi. Shuning uchun ham bunday o’tkazuvchanlikka
ionli o 'tkazuvchanlikdeyiladi. lonlarning vujudga
kelishiga
sabab,
elektroliteriganda
uning
molekulalari erituvchi molekulalarining elektr
maydoni
ta'sirida
musbat
va
manfiy
zaryadlangan ionlarga ajralishidi
r
Elektrolitdagi
ionlarning tashqi maydon ta 'siridagibatartib harakati
elektrolitlarda elektr toki deyiladi. 1-rasm
Do'stlaringiz bilan baham: