Tatu qarshi filiali kumpiyuter injiniring fakultiteti 2-bosqich ki 11-20 guruh talabasi Murodjonov Lutfullaning 4- mustaqil ishi

MDYA-tranzistorlar asosidagi IMSlar. Yarim o‘tkazgichli IMSlar bipolyar 
va MDYA IMS larga ajratiladi. IMSlarda zatvori izolyasiyalangan va kanali induksiyalangan MDYa–tranzistorlar qo‘llaniladi. Tranzistor kanallari p- va n– turli bo‘lishi
mumkin. MDYa tranzistorlar faqat tranzistorlar sifatida emas, balki kondensatorlar 
va rezistorlar sifatida ham qo‘llaniladi, ya’ni barcha sxema funksiyalari birgina 
MDYa – tuzilmalarda amalga oshiriladi.
Agar dielektrik sifatida SiO2 qo‘llanilsa, u holda bu tranzistorlar MOYa–tranzistorlar deb ataladi MDYa – tuzilmalarni yaratishda elementlarni bir – biridan
izolyasiya qilish operatsiyasi mavjud emas, chunki qo‘shni tranzistorlarning istok va stok sohalari bir–biriga yo‘nalgan tomonda ulangan p-n o‘tishlar bilan 
izolyasiyalangan. Shu sababli MDYa–tranzstorlar birbiriga juda yaqin joylashishi
mumkin, demak katta zichlikni ta’minlaydi. 
Kuchaytirgich kirish qutblaridagi signalning kichik o‘zgarishlarini o‘zgarmas tok manbayi hisobiga keskin kuchaytiruvchi mexanizmdir. Signal o‘ziga axborotni mujassam09 www.ziyouz.com kutubxonasi lashtirgan elektr kattalik, ya’ni tok yoki kuchlanishdir. Axborot tok yoki kuchlanishning amplitudasi yoki chastotasida ifodanangan (mujassamlangan) bo‘ladi. Demak, kuchaytirgichlar qaysi kattalik kuchaytirilishiga qarab kuchlanish kuchaytirgichi, tok kuchaytirgichi va quvvat kuchaytirgichlariga bo‘linadi. Kuchaytirgichlar qanday chastota oralig‘ida ishlashiga ko‘ra quyidagilarga bo‘linadi:
Operatsion kuchaytirgich – bu juda katta kuchaytirish koeffitsientiga va nosimmetrik kirishga ega bo‘lgan differensial o‘zgarmas tok kuchaytirgichidir. Shartli belgisi 2-rasmda ko‘rsatilgan, u ikkita karish va bitta chiqishga ega, + bilan belgilangan karishi invertirlamaydigan va – bilan belgilangan kirishi invertirlaydigan kirish deb ataladi.
Operatsion kuchaytirgich (OK) ta’rifi.
Operatsion kuchaytirgich (OK) deb, analog signallar ustidan turli amallarni bajarishga mo‘ljallangan, differensial kuchaytirish prinsipiga asoslangan, kuchlanish bo‘yicha katta kuchaytirish koeffitsientiga ega bo‘lgan integral o‘zgarmas tok kuchaytirgichiga aytiladi. Bunday amallarga qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish, bo‘lish, integrallash, differensiallash, masshtablash kabi matematik amallar kiradi.
Hozirgi kunda OKlar analog va raqamli qurilmalarda kuchaytirish, cheklash, ko‘paytirish, chastotani filtrlash, generatsiyalash, signallarni barqarorlashda qo‘llanilib kelmoqda. Buning uchun OKlarga musbat va manfiy teskari aloqa (TA) zanjirlari kiritiladi. TA zanjirlari yordamida OKlar yuqorida qayd etilgan amallarni (operatsiyalarni) bajaradilar.
OKlar o‘z xususiyatlariga ko‘ra ideal kuchaytirgichlarga yaqin.
Ideal kuchaytirgich:
- cheksiz katta kuchaytirish koeffitsientiga;
- cheksiz katta kirish qarshiligi;
- nolga teng bo‘lgan chiqish qarshiligiga;
- inverslaydigan va inverslamaydigan kirishlarga bir xil signal berilganda nolga teng bo‘lgan chiqish kuchlanishiga;
- cheksiz katta keng o‘tkazish polosasiga ega.
Operatsion kuchaytirgichning tashqi ko‘rinishi 3-rasmda keltirilgan. Uning tashqi elementlarga ulanadigan oyoqchalari ikki qatorga joylashgan bo‘ladi. Korpusining ustidagi o‘yiq joyning yonidagi nuqtaga mos keluvchi oyoqcha birinchi oyoqcha bo‘ladi. Qolgan oyoqchalarning tartib raqamlari korpusning ustidan qaraganda soat strelkasiga teskari yo‘nalish bo‘yicha aniqlanadi
Operatsion kuchaytirgichning shartli belgisi
Operatsion kuchaytirgichning tashqi ko‘rinishi
. K140UD6 operatsion kuchaytirgichning oyoqchalari( yuqoridan ko‘rinishi) : 1-nolni o‘rnatish; 2-invertirlovchi kirish; 3-invertirlamaydigan kirish; 4-ta’minlash manbasi U (odatda 15V); 5-nolni o‘rnatish; 6-chiqish; 7- ta’minlash manbasi U+ (odatda +15V); 8-hech qaerga ulanmaydigan oyoqcha
EWB dasturida yig‘ilgan invertirlovchi kuchpytirgichning sxemasi 5-rasmda keltirilgan. Agar sxemaning kirishiga 1V kuchlanish berilsa uning chiqishida -10V kuchlanish hosil bo‘ladi, ya’ni, kuchaytirish koeffitsienti teskari ishora bilan olingan R2 (teskari bog‘lanish zanjiridagi) va R1(kirishdagi) qarshiliklarning nisbatiga bilan aniqlanadi.
Raqamli elektron tizimlar analog
o’zgaruvchilar deb ataladi. Analog signallardan raqamliga utguncha vaqt buyicha kvantlanadi tulqin uzunligi buyicha diskretlanadi va kodlanadi

. Analog signallardan raqamliga utguncha vaqt buyicha kvantlanadi tulqin uzunligi buyicha diskretlanadi va kodlanadi

Yuqorida ko’rsatib utgan jarayonlar vaqt buyicha kvantlash va diskritlash edi endi esa kodlash jarayonini keltrib utaman

Foydalanilgan adabiyotlar

• A,Aripov Elektronika
• Fayllar.org
• .I. IBRAXIMOV ELEKTR TA’MINOT QURILMALARI