Tasviriy san’at va qo‘l mehnatiga 0 ‘qitish maxsus

sujetli-rolli
o‘yinlami q o i lash 
zarurati mazkur usullaming samaradorligini, kerakli bilim va 
ko‘nikmalar egallashda ahamiyatli ekanini dalillamoqda
Eshitishda nuqsoni boigan bolalar shaxsiy sifatlari shakl- 
lanishida, nutqiy rivojlanishni va nutqiy muloqotni amalga oshirish 
eshitish idrokini rivojlantirishda didaktik o‘yinlaming ahamiyati 
katta. Maiumki, rolli o‘yinlar obyektiv olamdagi inson amaliy 
faoliyatini shartli ravishda aks ettirishda, ta’lim samaradorligini 
oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Rollarga asoslangan o‘yinlar 
eshitishda nuqsoni boigan bolalar nutqini faollashtiradi va 
motivlashtiradi. 0 ‘yin o‘quvchilaming tabiiy va sevimli faoliyatidir. 
Shuning uchun taiim-tarbiya berish, ulami amaliyotda qoilash 
ko‘nikmalarini hosil qilishda mashg‘ulotlami yosh xususiyatlariga 
muvofiq o‘yin tariqasida uyushtirishga e’tibor berilmoqda. Haqiqa- 
tan ham, bola har qanday mashg‘ulotga qaraganda, o‘yinga tez 
intiladi va qiziqadi.Rollarga asoslangan o‘yin ta’lim usuli sifatida 
o‘quvchilami uyushtiradi va bilim imkoniyatlarini kengaytirib, 
shaxs sifatida shakllantiradi. Rolli o‘yinlar bolaning erkin fikrlashi, 
suhbatdoshiga nimanidir aytishi, so‘rashi, isbot qilishi, tushun- 
tirishiga imkoniyat yaratadi. Dialogdan farqli ravishda, rolli o‘yinlar 
nimaga (motiv) va nima uchun (maqsad, sabab) kabi savollarga 
javob beradi. Shunday qilib, o‘yinda qatnashayotgan o‘quvchilar- 
ning asosiy diqqatini suhbat mazmuniga qaratadi. 0 ‘quvchilar o‘yin 
jarayonida suhbatni boshlash, suhbatdoshiga savollar berish, 
savollarga javob berish kabi malakalami egallaydilar.
0 ‘quvchilar o‘yinni aniq maqsadga yo‘naltirgan holda amalga 
oshirsa, kutilgan natijaga erishishi mumkin.
Rolli o‘yin o‘quvchilar guruhi tomonidan qiziqib qabul 
qilingan, ularga tanish boiishi kerak. Oldindan har bir obrazni 
izohlab berish lozim. 0 ‘quvchi o‘yin jarayonida ikkilamchi darajali 
rollarda ishtirok etishi mumkin, lekin bosh rolda emas. Chunki bu 
holda rolli -o‘yin taiimning an’anaviy usullaridan biriga aylanib 
qoladi. Muloqotda y o i qo‘yilgan kamchiliklami o‘yin jarayonida 
emas, balki undan keyin muhokama qilish maqsadga muvofiqdir. 
Bolalar nutqini rivojlantirish davomida mustaqil fikrlashga, 
izlanuvchanlikka va umumlashtirishga undovchi usullami qoilash
95

---

muhim ahamiyatga ega. Ta’kidlash joizki, soddalik, bir xillik, 
xohishsiz takrorlashiar boialami toliqtirib, befarq qilib qo‘yadi. 
Uyin davomida «Kim tez bajaradi?» - deb faolliklarini oshirish 
ularda qiziqish uyg‘otadi. Shuningdek, topshiriqlami bajarishda 
bolalar g‘olib chiqish, boshqalardan orqada qolmaslik, ulami 
bajarishga qodir ekanini ko‘rsatish hissi bilan harakat qiladilar.
Bolalaming aqliy va jismoniy rivojlanishida o‘yin muhim 
dolzarblik kasb etadi. Chunki u keng tarbiyaviy muammolar bilan 
uzviy bog‘liqdir. Bola hayotining asosiy qismi o‘yin bilan o‘tadi. 
O'yinlar faqat didaktik vosita bo‘lib qolmay, bola faoliyatining 
asosiy shakli ham hisoblanadi. Shuning uchun biz o‘yinning nozik 
tomonlarini hisobga olmay, o‘yin faoliyatini boshqarishni o'rgan- 
may turib, oldimizda turgan mas’uliyatli vazifalami hal qila 
olmaymiz.