Tasviriy san’at va qo‘l mehnatiga 0 ‘qitish maxsus

o‘tadi,
93

---

o‘zaro aloqalarda ham umuman ongda murakkab tabaqalanish yuz 
beradi. Enb bolalami tabaqalashtirilgan tarzda tarbiyalash va 
o ‘qitish tizimining ilmiy asoslarini yaratish turli nutq nuqsonlarini 
har tomonlama chuqur o‘rganishni talab etadi. G.A.Gursov, 
Y.T.Speshnov,I.Y.Seleznov enb bolalami nutqining nuqsonlami erta 
korreksiyalash muammosini ishlab chiqish va shu munosabat bilan 
maktab yoshdagi barcha toifadagi enb bolalar uchun tarbiyalash va 
o‘qitishning korreksion tizimini yaratish maqsadida kompleks 
eksperimental tadqiqotlar olib borishni tashkil etish - defekto- 
logiyaning yangi yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, u enb bolalar 
rivojlanishidagi kamchiliklami bartaraf etishning yoMlarini izlash 
jarayonida shakllandi. Bu yo‘nalish enb bolalar bilan korreksion ish 
olib borishning taxminiy dasturini taklif etadi, bunda ishlab 
chiqiladigan dastur faqat u yoki bu malaka va bilimlami 
shakllantirishgina emas, balki bola uchun zarur boMgan yangi bilish, 
funksiya buzilishdan yetadigan zararni kamaytirish, rivojlanishdagi 
umumiy anomaliyani korreksiyalash vositalarini shakllantirish, 
ikkilamchi nutq buzilishlarining oldini olish va bartaraf etishga 
ko‘maklashishi zarur. Barcha korreksiya ishlari kelajakda to‘laqonli 
shaxsni shakllantirish, uni jamiyatda mehnat faoliyatiga tayyor- 
lashga yo‘naltirilgan bo‘lishi zarur. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan 
o‘quvchilar nutqini rivojlantirishda sujetli-rolli o‘yinlami qo‘llash 
o ‘quv faoliyatini tashkil qilishda muhim ahamiyat kasb etadi. U 
tafakkur faollashishiga, tanqidiy mushohada qilishga, nutqning 
rivojlanishiga, u yoki bu vazifani bajarishga qiziqish uyg‘otadi. 
Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalaming qiziqish va qobiliyatlarini 
faollashtirish, ulaming yangi materialni o‘rganishga boMgan 
ehtiyojlarini qondirishda maqsadga erishishni ta’minlovchi ta’lim 
usullari kuchli motivlashtimvchi omildir.
Hozirgi vaqtda eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalaming nutqini 
o‘zaro muloqotlar orqali rivojlantirish va eshitish idrokini 
rivojlantirishda shaxsiy munosabatlami hisobga olgan holda 
o‘qituvchi va o‘quvchilar guruhi (o‘qituvchi-o‘quvchi, o‘quvchi- 
o‘quvchi) faoliyat ko‘rsatishlari zarurligi ma’lum. Chunki guruhdagi 
faoliyatlar o‘quvchi shaxsiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. O‘zaro 
muloqot Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarda fikr almashish va 
so‘zlashuv malakasini shakllantirishga imkon yaratadi. Eshitishda
94

---

nuqsoni bo‘lgan bolalar og‘zaki nutqini muloqot quroli sifatida 
shakllantirishdan rivojlantirishda