Tasviriy san’at tur va janrlari

 
Plastika
. XX asrning birinchi choragida о‘z rivojini topgan rasm 
tizimidagi, xaykaltaroshlik san’atidan kirib kelgan plastika tushunchasi –
chiziqlar nafisligi haqida darak beradi. Plastika rasmning asosiy ifodaviy 
vositalaridan biri bо‘lib, kompozitsiya tizimidagi elementlarning nafis va 
mazmunli uyishtirilishida yuksak ahamiyatga ega.
Rangtasvir asarining rasm qurilmasi orqali tasvirning plastik jihati haqida 
boho beriladi. Rangtasvir plastikasi deyilganda rang va nur-soya orqali qolip 
yaratishdagi ralyeflilik, hamda shakllar о‘zaro mutanosibligi va ularning fazoviy 
makondagi joylashuvi tushiniladi. Tasvirdagi plastiklik doim tasvirlanayotgan 
obekt – inson qiyofasimi, manzara yoki boshqa jonsiz predmet bo’lmasin, uning 

---

haqqoniyligi, to’laqonligi, moddiy jihatlarining ifodaliligi bilan chambarchas 
bog’liq. Shu bilan birga bu jihat rangtasvir asarining alohida go’zalligi va 
rassomning mahoratini belgilaydi.
Realistik rangtasvirda rasm plastikasi obrazning umumiy ifodaviylik 
xususiyatida kata ahamiyatga ega bo’lsada, turli rassomlar asarlarida u turli 
xarakter va mazmunda yuzaga keladi. Ba’zi rassomlar asarlarida plastic xususiyat 
ustunlik qilib, obraz xususiyatini belgilaydi, boshqalarida obraz ko’proq rangning 
ifodaligiga quriladi, uchinchilarida esa ham plastikani, ham rang xususiyatlarini 
bir xilda ustalik bilan qo’llashadi. Realistik rangtasvir san’atning turli asarlarni 
ular rasm tizimining plastic o’rni va obrazli ifodalilik nuqtai-nazaridan tahlil 
qilib, nafaqat turli rassomlarning turlicha yondashuvi orqali, balki tasvirning turli 
qismlariniu qanday usul yoki uslub vositasida uyushtirilishi orqali anglaymiz. 
Rangtasvir asaridagi rasm tizimiga nafaqat uning obyektga nisbatan
savodli, aniqlik va о‘xshashlik tomonidan, balki avvalam bor uning
ifodaviylik jihatlaridan kelib chiqib, baho beriladi. Rasmning tasvirdagi
badiiyligi, uning san’at asarining obrazli mazmunini qanchalik tо‘laqonli ocha
olishi darajasi bilan uzviy bog‘liq. Plastika rasmning asosiy ifodaviy
vositalaridan biri.

Rembrandt Van Reynning “Daydi о‘g‘ilning qaytishi” kartinasi. Tasvirda 

rasmning eng ifodaviy vositalaridan biri uning konturi va tasvirda inson, 
hayvonot olami, predmet va boshqa inson kо‘zi orqali seziladigan harakatning 
ifodalanishidir.