Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

Obid Sodiqovish  Sodiqov
  (1913-1987  yy.)  Respublikada kimyo  fani 
va  ta'iimini  rivojlantirishga  salmoqli  hissa  qo'sh- 
gan  fan va  davlat arbobi,  o'z  shogirdlari  bilan 
2 0 0  
dan  ortiq  dipiridil,  xinozolin,  izoxinolin  alkaloid- 
larini  ajratib  olgan  va  kimyoviy  tuzilishini  aniq- 
lagan,  gossipol  va anabazin gidroxloridlami  sano­
atda  olish  texnologiyasini  yaratgan.  1956-yilda 
mikrobiologik 
usulda 
itakon 
kislota 
ishlab 
chiqarishni  joriy  qildi,  go'za  bargidan  limon  va 
olma  kislotalari  ishlab  chiqarishni  sanoat  usulida 
yo'lga  qo'ygan.  Ustoz  bioorganik  kimyo  sohasiga 
zamonaviy  fizik-kimyoviy  tadqiqot  usullarini  kiritdi,  uning 
“Alkalo­
idlar  kimyosi”
  (Т.:  Fan.-  1956)  monografiyasi  soha  mutaxassislari- 
ning  kundalik  ishchi  qo'llanmasiga  aylandi.  O 'zR  FA  Bioorganik 
kimyo institutiga  1988-yilda  akademik O.S.  Sodiqov nomi beriidi.
509

---

Fizik kimyo  va  kolloid kimyo  rivoji
  Respubiikada fiz kolloid 
kimyo fanlari va ta'limini rivojlantirishda II jahon urushi qatnashchisi, 
O'zR  FA 
akademigi  Karim  Sodiqovish  Axmedov
  (1914-1996 
yy.)ning  hissasi  katta.  U  1937-yilda  O'rta  Osiyo 
imiversitetini  tugatgach,  1937-1941-yillarda Moskva 
shahrida  L.Y.  Karpov  nomidagi  fizik-kimyo  insti- 
tutida,  keyinchalik  akad.  P.  Rebinder yaratgan  ilmiy 
maktabi bilan hamkorlikda ko'plab ilmiy  tadqiqotlar 
olib  bordi.  Ofim  1939-yilda  mineral  moddalaming 
suvli  suspenziyalarini  tekshirishning  elektroforetik 
usulini  yaratdi,  o'z  shogirdlari  bilan  mahalliy 
xomashyo  asosida  turli  mineral  bo'yoqlar,  kimyo 
kombinatlari  chiqindilaridan  sanoat  miqyosida  poliakrilonitrilning 
suvda  eriydigan  oligomerlarini  olish  texnologiyasini  yaratdi.  Hozirda 
olimning  shogirdlari  prof.  S.S.  Hamrayev  va  prof.  A.A.  A'zam- 
xo'jayev,  o ’g’li  prof.  U.K.  Axmedovlar  ustozning  ilmiy  ishlarini 
davom  ettirib,  sirt-faol  moddalar  va  poiielektrolitlar  sohasida  ilmiy 
izlanishlari olib bormoqdalar.
Polimer  moddalar  kimyosi  rivoji  tarixi
  Respubiikada  tabiiy 
polimerlar  kimyosi  yo'nalishining  shakllanishi  va  rivojiga  O 'zR  FA 
akademigi  Hamdam  Usmonovish  Usmonov
  (1916-1994  yy.)ning 
ilmiy  ishlari  asos  bo’ldi.  1937-yilda  O’rta  Osiyo 
davlat  universitetini  tugatib,  kimyo  kafedrasi 
assistenti  bo’lib  ish *  boshladi  va 
1941-yilda 
nomzodlik  dissertatsiyasini  himoya  qildi.  1941- 
1946-yillarda  II  jahon  urushi  qatnashchisi.  1948- 
1950-yillarda  L.Y.  Karpov  nomidagi  fizik-kimyo 
institutida  akademik  V.A.  Kargin  rahbarligida 
tabiiy  selluloza  va  uning  birikmalari  xossalarini 
o'rganish 
bo'yicha 
ilmiy 
ishlari 
1954-yilda 
doktorlik dissertatsiyasi himoyasi  bilan yakunlandi. Yosh olim -  paxta 
va yog’och  sellyulozasi strukturasi nazariyasining asoschilaridan  biri, 
uning  bevosita  ishtirokida  paxta  sellyulozasini  modifikatsiyalashning 
yangi  usullari  ishlab  chiqiidi  hamda  xossalari  yaxsilangan  polimerlar 
yaratildi. Olim rahbarligida  1950-yilda tabiiy polimerlar laboratoriyasi 
tashkil  etildi,  1952-1956-yillarda  olim  O ’zR  FA  Kimyo  instituti 
direktori  lavozimida  ishladi.  Uning  rahbarligida  1956-yilda  O’simlik 
moddalar  va  paxta  kimyosi  institutini  tashkil  etildi  va  1959-yildan
510

---

O 'zR  FA  Polimerlar  kimyosi  instituti,  1963-yildan  Paxta  sellyulo- 
zasinmg  kimyosi  va  texnologiyasi  instituti  deb  atalgan  ilm 
markazlariga  1982-yilgacha  rahbarlik  qildi.  Bu  ilm  maskanlarida 
paxta lintidan turli sellyuloza birikmalari olish texnologiyaiari yaratish 
ustida  ilmiy  izlanishlar  olib  borildi.  Ustoz  rahbarligida  11  doktorlik 
va  150  dan  ortiq  nomzodlik  dissertatsiyalari  muvaffaqiyatli  himoya 
qiiingan va o'nlab kashfiyotlarga mualliflik guvohnomalari olingan.