Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

Izoh:  Bu  bino  Buxoro  amiri  Said  Abdidahadxon  mablag'iga
 
1898 yilda  VS.  Geynselman  loyihasi  asosida  barpo  qiiingan  bo'lib,
 
unda  1920-yilgacha Toshkent  kasb-hunar bilim yurti joylashgan edi.
1939-yilda tashkil  etilgan  kimyo-texnologiyalari  fakulteti  1940- 
yilda  O 'rta  Osiyo  sanoat  instituti  (hozirgi  Abu  Rayhon  Beruniy 
nomidagi  Toshkent  davlat  texnika  universiteti, 
TDTU)
  tarkibiga 
o'tkazildi.
Respublikada  kimyo  ta'limi  va fanlarini  rivojlantirishda  1925-
1930-yillarda 
O'zbekiston  poytaxti  bo'lgan 
Samarqand  shahrida 
1927-yil  22-yanvarida  ochilgan  O'zbek  pedagogika  instituti 
(1930-
 
yildan  O'zbek  davlat pedagogika  akademiyasi,  1933-yildan  O'xbek.
 
davlat universiteti,  1961-yildan A.Navoiy nomidagi Samarqand davlat
 
universiteti)
  tarkibida  1933-yilda  ochilgan  kimyo  fakulteti  olim- 
larining  ham o 'z  o'm i bor.
18.2.  X X   asrda O'zbekistonda kimyo fan in in g  rivojlanishi
Ma'lumki,  har  bir  davlatda  ilm-fan,  texnika  va  texnologiyalar 
rivojlanish  sur'ati  va  yo'nalishlari  xalq  xo'jaligining  istiqboldagi 
ehtiyojlari  bilan  belgilanadi.  Jumladan,  O'zbekiston  Respubiikasi 
rivoji uchun quyidagi kimyo yo'nalishlari tarixi  e'tiborga molik.
506

---

Noorganik  kimyo  fa n in in g   rivojlanishi
  Noorganik  kimyo 
sohasidagi  dastlabki  ishlar Y.I.  Pozner  (1865-1949  yy.)  rahbarligida 
1920-yillar  boshida  noorganik  moddalar  laboratoriyasida  tuzlar 
emvchanligim tekshirish bilan boshlandi.
XX 
asrda  noorganik  kimyo  va  koordinatsion  birikmalar 
kimyosining  yangi  davri  -   sanoat  miqyosida  nodir  va  siyrak-yer 
metallarini tog’ jinslaridan ajratib olish, qo'shimchalardan tozalash va 
amaliy  qo'llash  sohalarini  kengaytirish  davri  boshlandi.  Masalan, 
reniy  metali  va  qotishmalari  avia-  va  raketasozlik,  yuqori  haroratda 
ishlaydigan  termoparalar va  o'tga  chidamli  materiallar  olishda  ishla­
tiladi.  Ammo  uni  ajratib  olish  juda  qiyin,  chunki  o 'z  birikmalarida 
reniy 
8
  xil  valent  holatlarida  bo'lishi  mumkin.  Akad.  N.A.  Parpiyev 
va  shogirdlari  Olmaliq  qiyin  eriydigan  va  o'tga  chidamli  metallar 
kombinatida  yuqori  sifatli  reniy  va  vol’framni  ajratib  olish 
texnologiyasini  nazorat  qilish  borasodagi  ilmiy-amaliy  ishlami  joriy 
etdilar.
Mineral  о 'gitlar  ishlab  chiqarish.
  Bu  soha  agrar-sanoat 
mamlakati 
bo'lgan 
O'zbekiston  Respublikasi 
uchun  o'ta  muhim  ahamiyatga  ega  edi,  uning 
paydo  bo’lishi,  shakllanishi  va  rivojlanish  tarixi 
akademik  M.N.  Nabiev  (1913-1994  yy.)  ilmiy 
faoliyati  bilan  chambarchas  bog’liq.  U  1935-yilda 
Ivanovo  kimyo-texnologiya  institutini  tugatgach, 
1935-1940-yillarda  Chirchiq  elektrokimyo  korxo- 
nasida o 'z ish faoliyatini boshladi, shogirdlari bilan 
mineral  o 'g ’itlar  kimyosi  iaboratoriyasini  tashkil 
qildi.  1949-yilda  donador  ammiakli  selitra,  1952- 
yilda  ammoniylashtirilgan  superfosfat,  1975-yilda  mikroelement 
tutgan ammofos  ishlab  chiqarishni  sanoat miqyosida joriy qildi.  M.N. 
Nabiev  ilmiy  maktabi  azotli,  fosforli,  kaliyli  va  kompleks  holatdagi 
makro- va  mikroelementli  o 'g ’itlaming  sifatini yaxshilash,  texnologik 
ko'rsatkichlarini  tubdan  o'zgartirish,  ulaming  ozuqaliiigini  oshirish 
ustida  samarali  tadqiqotlami  amalga  oshirmoqda  va jahon  kimyogar- 
texnologlari  orasida  o 'z  o'rniga  ega.  Jumladan,  2013-yil  16-17-may 
kunlari  O'zR  FA  umumiy va noorganik  kimyo  institutida  akademik 
Nabiev  M.N.  100  yilligiga  bag’ishlangan  xalqaro 
ilmiy-amaliy 
anjuman  bo'lib  o'tdi.  Tarkibida  fiziologik  faol  birikmalar,  mikro- 
elementlar,  pestitsidlar  va  defoliantlar  mujassamlashgan  kompleks
507

---

o 'g ’itlaming  kimyoviy  asoslari  va  texnologiyasi  bo'yicha  tadqiqot- 
larni  hozirda  M.  Nabievning  shogirdlari:  akademiklar  B.M.  Beglov 
va S. To'xtayevlar o 'z guruhlari bilan davom ettirmoqdalar.