Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

mikroskopdan
 
foydalandi  va  kristallaming  shakliga  qarab, 
analiz 
qilinayotgan modda (rudalar) tarkibi haqida xulosa chiqardi.
Shved kimyogari va mineralogi  T.U.  Bergman  turli  minerallar 
va  tog’  jinslari  tarkibini  aniqlashda  metallarni  guruh-guruh  kationlar 
yig’masi 
ko'rinishida  ajratib  olish  va  keyinchalik  ularni  qiyin
329

---

eruvchan  cho'krnalar  hosil  qiluvchi  gurnh  reagentlari  yordamida 
ajratib  olib,  o'ziga xos  sifat reaksiyalari  orqali  aniqlash  imkoniyatini 
ko'rsatdi  va  bu  ishlari  bilan 
tizimiashtirilgan  sifat  analizining 
dastlabki tamai toshini qo'ydi.
T.U. Bergman 
T.E. Lovits 
J. Gey-Lyussak 
K.R. Frezenius 
1735-1784 yy. 
1757-1804 yy. 
1778-1850 yy. 
1818-1897 yy.
K.  Frezenius  1841-yiIda  sifat  analizi,  1845-yilda  esa  miqdoriy 
anaiiz  bo'yicha  o'sha  vaqtda  ma'lum  bo'lgan 
ma'lumotlarni  o'z 
ichiga olgan  ishchi qo'llanmalar yozdi va ular  16  marta turli  Yevropa 
tillarida  qayta  nashrdan  chiqarildi.  K.  Freziniusning  analitik  kimyo 
rivojiga qo'shgan  muhim  hissasi  kationlar  murakkab  aralashmasini 
analiz  qilishning  hozirda  ham  o 'z  ahamiyatini  yo'qotmagan  vodorod 
sulfidli  usuliga  asos  solganidir.  Olim  1862-yilda  analitik  kimyo 
(Eitsclu-itt  fur  analytische  Chemie ) jumaliga  asos  soldi  va  umrining 
oxirigacha  unga  redaktorlik  qildi,  keyinchalik  bu  vazifa  uning  o 'g ’li 
va undan keyin nabirasiga o'tdi.
Gravimetrik
 (lotincha 
gravitas
 — vazn, 
metros
 -  o'lchash) analiz 
usullari bo'yicha dastlabki  ishlar  M.V.  Lomonosov,  A.  Lavuazye,  K. 
Sheyelye,  T.  Bergman,  G.  Kavendishlar  ilmiy  ishlari  bilan  bog’liq. 
M.V.  Lomonosov  tog’  jinslari  va  rudalar  tarkibini  aniqlashga  doir 
analitik  kimyo  usullarini  (tog’  jinslarini  texnik  analiz  qilishni) 
rivojlantirdi va gravimetrik analiz usuliga asos soldi. Gravimetrik 
(tortma)
  analiz  usulining  o'ziga  xos  xususiyati  shundaki,  u  bevosita 
kimyoviy  jarayonlarda  moddalar  massasining  saqlanish  qonuniga 
asoslangan,  uning  asosiy o'lchov jihozi  tarozi  bo'lib,  analiz aniqligi 
va  ishonchliligi  analitik  obyektni  o'lchash  aniqligi  bilan  belgilanadi. 
Odatda,  bu  ko'rsatkich  -   nisbiy  xato  0,1  %,  analiz jarayoni  o'ta 
mahorat bilan bajarilganda hatto  0,02-0,03% ni tashkil etadi.  Ishonch
330

---

bilan 
aytish 
mumkinki, 
kimyo 
fanida  barcha 
stexiometrik 
qonunlarining ochilishi va o'z isbotini topishida  tortma analiz  myhim 
rol  o'ynagan.
1794-yilda  T.E.  Lovits  o'ta  to'yingan  eritmalardan  kristall 
cho'kmalar  olish  va  tuzlar  tarkibini  aniqlashda  o'zi  }'aratgan 
288
 
modellardan
 
foydalanishni  taklif qildi.  Uning  tadqiqotlari toza kris- 
tallar olish, tozalash  va cho'ktirish usuliga asos bo'ldi.
E.F.  Peter 
(1860-1940  yy.) 
mikrokimyoviy  analiz  usulini 
yaratdi, barcha ishlarini umumlashtirib  1911-yilda monografiya yozdi,
F.  Pregl (1911-1917 yy.) yillarda organik moddalaming element 
tarkibini  va  metallorganik  birikmalardagi  metallarni  mikrokimyoviy 
aniqlash bo'yicha bir qator usullarni ishlab chiqdi va amaliyotga keng 
joriy etdi.
Rossiyada analitik kimyo rivoji M.V. Lomonosovning izdoshi