Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

O'zR FA  o'simlik moddalari kimyosi instituti  (O ’MKI)
Respubiikamizda  o'simlik  moddalarini  o'rganish 
tarixi  1935-yilda O'zDlJ  kimyo fakulteti  bitiruvchisi
S.Y.  Yunusovning 
Roemeria refracta
  o'simligidan 
remeriya  va  armepavin
  alkaloidiarini  ajratib  olishi 
va  ularning  kimyoviy  tuzilishini  aniqlashidan  bosh- 
lanadi.  Shogirdining  ilmiy  muvaffaqiyatidan  xur- 
sand  bo’lgan  prof.  S.N .Naumov  uni  Moskvadagi 
akad.  Au.P.Orexovning  alkaloidlar  kimyosi  laboratoriyasiga  aspiran- 
turada (1935-1941.  yy.) tahsil olishga  yo'llaydi,
1943-yilda  S.Y.  Yunusov  rahbarligida  yaratilgan  alkaloidlar 
kimyosi  laboratoriyasi  negizida tuzilgan.  institut  1957-yilgacha 
Paxta
 
va  o'simliklar  xomashyosi  instituti
  d£b  yuritilgan.  1956-yil  16- 
martdagi  hukumat  qarori  bilan  Kimyo  instituti  deb  atalgan  tashkilot 
bugun  O'MKI  deb  yuritiladi.  Institut tarkibida  alkaloidlar  kimyosi, 
paxta-g’o'za  kimyosi,  tabiiy  polimerlar kimyosi,  glikozidlar kimyosi 
va  organik  mikroanaliz laboratoriyalari faoliyat ko'rsata boshlagan.
Institutnmg asosiy  ilmiy-tadqiqot y o
'
nalishlari:
-
  O 'rta  Osiyo  hududidagi  o'simliklar 
bioregulyatorlarini 
kimyoviy  va  biologik jihatdan  o'rganish  va  tibbiyot  sanoati  uchun 
dorivorlar yaratish,
-  O'simliklarni  himoya  qilish  uchun  tabiiy  va  sintetik  yangi, 
yuqori  samarali  kimyoviy  moddalar  izlash  va  ular  asosida  dorivor 
preparatlar  yaratish.  O'MKI  olimlari  hozirgacha  5  000  dan  ortiq 
o'simliklar o'rganildi,  1200 dan ortiq alkaloid, 350  dan ortiq glikozid, 
500  ga  yaqin  kumarin,  flavanoid,  murakkab  efiriar,  laktonlar, 
proantotsianidinlar,  50  dan  ortiq  lipidlar,  30  dan  ortiq  polisaxaridlar
514

---

ajratib  olinib,  550  ta  yangi  alkaloid,  250  ta  glikozid,  400  dan  ortiq 
yangi  kumarin,  flavonoid,  terpenoid,  murakkab  efirlar,  lakton, 
proantotsianidinlarning  kimyoviy  tuzilishi  aniqlandi.  Natijalar  4500 
dan  ortiq  ilmiy  maqolalarda  yoritildi,  300  dan  ortiq  mualliflik 
guvohnomalari  va patentlar olindi.
122- rasm.  O'MKI  olimlari  yaratgan dorivor moddalar  namunalari.
123-rasm.  O'MKI  olimlari patentlar va mualliflik guvohnomalari.
515

---

Institut olimlari  AQSH, Turkiya,  Fransiya, Germaniya, Janubiy 
oreya,  Xitoy,  M o'g’uliston,  Isroii,  Pokiston,  Rossiya  Federatsiyasi, 
kraina,  Qirg’iziston,  Qozog’iston  va  boshqa  mamlakatlardagi  ilmiy 
arkazlar  va  farmatsevtik  fimiaiar  bilan  ilmiy-amaliy  hamkorlikda 
dqiqotlar  olib  bormoqda.  Institut  olimlaridan  12  nafari  fan  va 
naliyot  sohasida  erishgan  yutuqlari  uchun  Beruniy  nomidagi  Davlat 
ukofoti  sovrindori  bo'lishgan.  Institut  qoshida  1965-yildan  rus tilida 
sop  etilayotgan  xalqaro  “Tabiiy  birikmalar  kimyosi”  ilmiy  jurnali 
QSHda  “Plenum  korporeyshn”  kompaniyasi  va  hozirda  “Springer” 
tshriyoti 
tomonidan 
dunyo 
bo'yicha 
ingliz 
tilida 
soha 
utaxassislariga tarqatiladi.  Fidokor olimlar o'simliklardan  olinadigan 
trivorlar va o'simliklarni  himoya qilish vositalari bo'yicha yaratilgan 
)  dan  ortiq  texnologiyalar  O'zbekiston,  Qozog’iston  va  RF 
rmatsevtik  zavodlarida  joriy  etilgan  bo'lib,  hozirda  yana  30  dan 
tiq preparatlarni  ishlab chiqarish bo'yicha faoliyat olib borilmoqda.
O'zR FA  bioorganik kimyo instituti (BOKI)
Bioorganik  kimyo  instituti  1977-yilda  ToshDU 
“Tabiiy  birikmalar kimyosi”  ilmiy-tadqiqotlar labora- 
toriyasi  va  Paxta  seilulozasi  kimyosi  va texnologiya­
si  ilmiy-tadqiqot  institutining  paxta-g’o'za  kimyosi 
laboratoriyasi  negizida  akademik  O.S.  Sodiqov  rah­
barligida  tashkil  etildi  va  bugungi  kunda  Markaziy 
;iyoda  bioorganik  kimyo  sohasida  tadqiqotlar oTib  boruvchi  yagona 
liy  markazdir.  Hozirda  institutning  20  ta  laboratoriyasida  75  nafar 
iiy  xodim,  3  nafar O 'zR FA  akademigi,  19  fan  doktori  va 35  nafar
i nomzodlari  ilmiy izlanishlar olib bormoqda.