Tasseming bu modda bilan olib bor"" I eksperimental ishiari natijalari

Analitik  kimyo fa n i  rivoji
  Bu  soha  rivojida  Qozog’iston  FA 
akademigi,  prof.  Shukur  Toiipovich  Tolipov  (1908- 
1990  yy.)ning  xizmatlari  katta.  Akademik  Sh.T. 
Tolipov  1938-1990 yy.  analitik kimyo kafedrasining 
mudiri  lavozimlarida  samarali  faoliyat  ko'rsatgan. 
Asosiy  yutuqlari:  tabiiy  birikmalar  (anabazin, 
gossipol, 
papaverin, 
paxikarpin) 
va 
ularning 
hosilalarini  reagent  sifatida  ishlatib,  fotolyumines- 
tsensiya,  kompleksonometriya  va  boshqa  bir  qator 
elektrokimyoviy  analiz 
usullarini 
rivojlantirdi, 
o'quv jarayoni  va  sanoat  miqyosida joriy  etishga  bosh  bo'ldi.  Ftorli 
birikmalar  kimyosini  o'rganishga  asos  solib,  yangi  moddalar  oldi. 
Seriy,  alyuminiy,  xrom  va  titan  metallarini  sanoat  obyektlarida 
aniqlashning  hajmiy  va  ampermetrik  usullari  yaratildi,  2008-yi! 
noyabr oyida ustozning 
10 0
 yillik yubileyi nishonlandi.
Organik  kimyo  fa n i  rivoji
  Bu 
sohadagi  dastlabki  ishlar 
O'zMU  va  kimyo  fakulteti  tashkilotchilaridan  biri  professor  S.N. 
Naumov  (1874-1933  yy.)  rahbarligida  boshlangan.  Olim  shogirdlari 
bilan  O'zbekiston  mineral  boyliklarini,  toshko'mir,  oltingugurt,  neft 
namunalari  tarkibini  tadqiq  etgan.,  S.N.  Naumovning  asosiy 
tadqiqotlari:  1903-yilda  olti  a'zoli  halqali  orto-diketonlar  sintezining 
yangi  usulini  kashf qilgan;  1921-1933-yillarda O 'rta Osiyoda  kimyo 
ta'limini  rivojiantirish  bo'yicha  faoliyat  ko'rsatgan  tashkilotchi- 
olimlardir.
Akadem ik  Isaak  Platonovich  Sukervanik
  (1901-1968  yy.)
Respublikada  organik  kimyo  fani  va  ta'limi 
asoschilaridan 
biri, 
1933-1968-yillar  davomida 
O'zMU  organik  kimyo  kafedrasi  mudiri,  ko'plab 
taniqli  kimyogarlar  ustozi,  1943-yilda  O'zR  FA 
muxbir  a'zosi,  1966-yildan  akademik.  Ilmiy  yo'na­
lishlari:  aromatik  uglevodorodlami  katalitik  alkil- 
lash  va atsillash reaksiyalari, organik  birikmalarning 
karbonillanish  reaksiyalari  asosida  turli  gerbitsidlar. 
defoliantlar  va  o'simliklami  himoya  qilish  vositalarini  olish,  paxta 
zararkunandalariga qarshi preparatlar sintez qilish.
508

---

O'simlik moddalari  kimyosi fa n i rivoji
Respubiikamizda  ushbu  ilmiy  yo'nalishning  shakllanishi  va 
rivoji  akademiklar  S.Y.  Yunusov  va  O.S.  Sodiqov  ilmiy  faoliyati 
bilan  bog’liq.  Soha  bo'yicha  dastlabki  tadqiqotlar  Respubiikamizda 
1935-yildan  boshlangan  bo'lib,  uning  shakllanishida va  ilmiy kadrlar 
bilan  ta'minlashda  Rossiya  alkaloidlar  kimyosi  ilmiy  maktabi  asos­
chisi, akademik  A.P Orexovning (1881-1939 yy.) xizmati katta.
O 'zR  FA  va  sobiq  SSSR  FA  akademigi,  Mehnat  qahramoni 
Yunusov  Sobir  Yunusovich
  (1909-1996  yy.)  prof,  S.N.  Naumov  va 
akad,  A.P.  Orexov  shogirdi,  o'simlik  moddalar 
kimyosi 
bo'yicha 
jahonga 
taniqli 
olim, 
"Alkaloidlar”
  monografiyasi  ko'plab  chet tillariga 
tarjima  qiiingan,  1500  dan  ortiq  alkaloidlami 
ajratib olgan, ulardan  800 dan ortig’ining kimyoviy 
tuzilishini, 
10 0
  dan  ortiq  alkaloidlaming  yangi 
manbalari  aniqlagan,  o'nlab  preparatlari  tibbiyot 
amaliyotiga  kiritiigan.  Uning  rahbarligida  gluko- 
zidlar  kimyosi  chuqur  o'rganildi  va  ilmiy  maktabi 
jahonda  o 'z  o’rniga  ega  bo'ldi.  1956-yilda  S.Y.  Yunusov  bevosita 
ishtiroki  va  rahbarligida  tashkil  etilgan  O'zR  FA  O'simlik  moddalar 
kimyosi instituti  1999-yilda uning  nomi bilan ataldi.
O'zR  FA  va  sobiq  SSSR  FA  akademigi,  Mehnat  qahramoni