|
18.2. O'zbekiston kimyo fanining rivojlanish yo'nalishlari
18.3. O'zbekiston kimyo ilmiy-iadqiqot muassasalari.
18.4. Kimyo ta'limi muassalari va ta'limyo'nalishlari.
18.5. O zbek kimyogar akademiklari fotogalereyasi.
O'rta Osiyoda kimyoviy bilimlar va hunarmandchilik rivojlanish
tarixini o'rgangan tadqiqotchilar (O.S. Sodiqov, D.U. Saidmuradov,
F.B. Kimsanova, K. Xuseynov va boshqalar) XI asr oxirigacha
bo'lgan davrda Sharq olimlari yutuqlarini 997-yilda Xorazmshoh
Abu Ali Ma'mun ibn Muhammad farmoni bilan tashkil etilgan va
uning o 'g ’li Abdul Abbos ibn Ma'mun II davrida yirik ilm-fan
markaziga aylangan Ma'mun Akademiyasi faoliyati bilan bog’lay-
dilar. 1017-yil 16-martda Xorazm shohligi sulton Mahmud G ’aznaviy
tomonidan bosib olingach, allomalarning bir qismi G ’azna shahriga
olib ketiidi, ko'plab allomalar esa boshqa davlattarga ketishdi. 1219*
1221 -yillarda O 'rta Osiyo hududi Chingizxon qo'shinlari tomonidan
vayronaga aylantirildi. aholisi
qirg’in qilindi, usta-hunarmandlar
M o'g’ulistonga olib ketiidi, ilm ahli boshqa mamlakatlarga tarqab
ketishdi. 1370-1585-yillarda Temuriylar hukmronligi davrida ilm-fan
rivoji asosan astronomiya, matematika, arxitektura, tibbiyot sohala-
rida kuzatildi. XVI-XIX asrlarda O'rta Osiyoda hukm surgan toju-
taxt talashlari
va siyosiy-ijtimoiy tangliklar natijasida ilm-fan
tanazzulga yuz tu td i....
1873-yilda O'zbekistonda birinchi ilm o'chog’i Toshkent
astronomik observatoriyasi (hozirda O'zbekiston FA Astronomiya
instituti) ochildi, 1879-yilda mahalliy maktablar uchun o'qituvchilar
taj/yorlash seminariyasi ish boshladi, bir qator gimnaziyalar va kasb-
hunar bilim yurtlari ochildi.
1918-yilda Toshkentda Turkiston xalq universiteti (1920-yiidan
Turkiston davlat universiteti, 1923-yildan O 'rta Osiyo davlat
universiteti, 1960-yildan Toshkent davlat universiteti, 2000-yildan
Mirzo Ulug’bek nomidagi O'zbekiston Milliy universiteti) va uning
filiallari Andijon,
Qo'qon,
Samarqand,
Farg’ona va Jizzax
shaharlarida ochildi.
504
1 8J. O'zbekistonda kimyo fanining vujudga kelish tarixi
O'zbekistonda kimyo fani va ta'limining tarixi
Toshkent
shahrsda 1918 yil 21 apreida ochilgan Turkiston xalq universitetining
fizika-matematika fakulteti tarkibida
1918-1919 o'quv yilida
noorganik va organik kimyo laboratoriyalari va ular asosida 1920-
yildan kimyo bo'limi tashkil etilishi bilan boshlandi. 1920-1930-
yillarda kimyo bo'liminmg faoliyatini tashkil etish va rivojlantirishda
organik kimyo bo'yicha mutaxassis,
prof. S.N. Naumov, kolloid
kimyo bo'yicha mutaxassis, prof, M.I. Prozin, fizik kimyo bo'yicha
mutaxassis Y.V. Rakovskiy, noorganik kimyo bo'yicha mutaxassislar
N.I. Chervyakov, E.I. Pozner va boshqalar jonbozlik ko'rsatdilar.
1929-yilga kelib kimyo bo'limi tarkibida organik kimyo, sifat analizi,
umumiy kimyo, fizik kimyo, miqdoriy analiz va texnik kimyo
laboratoriyalari faoliyat ko'rsata boshladi. Bu tashkiliy ishlar fizika-
matematika fakulteti dekani prof. S N. Naumovning bevosita ishtiroki
va rahbarligida olib borildi. Ayniqsa, uning Rossiya markaziy o'quv
yurtlaridan kimyo laboratoriyalariga jihozlar, o'quv qo'llanmalari va
kimyoviy moddalar olib kelish va to'Iaqonli kimyo ta'limini va
kimyoviy tadqiqotlami yo'lga qo'yishdagi xizmatlari katta. 1930-
yilda kimyo bo'limi negizida fakultet tashkil etildi va dekan
lavozimiga o'qituvchi Y.G. Meyerson saylandi, 1931-1938-yillar
davomida
dots. P.Y. Melnikov, o'qituvchilar: N.I Makarov, M.I.
Niyazov, prof. M.S. Elgort, dots. G.V. Lazurevskiy, prof. I.M.
tJsanovich, dots. A.Sh. Shamsiev, 1938-1944 yillarda akad. I.P.
Sukervanik, 1944-1984 yillarda akad. Sh.T. Tolipov, 1984-1988
yillarda prof. H.A. Aslanov, 1988-1994 yillarda prof. T.S. Sirlibayev,
1994-1996 yillarda prof. A. Ziyaev, 1996-2001 yillarda prof. Boboev
T.M., 2001-2004 yillarda prof. A.O. Sodiqov, 2004-2010 yillarda
dots. Sa’dullaev B.U., 2010-2013 yillarda prof. H.I. Akbarov
ishladiiar, 2013 yildan dots. A.H. Xayitboev fakultet dekani sifatida
faoliyat ko'rsatmoqda. O'zbekiston Prezidenti maxsus farmoniga
ko'ra 2000-yil 28-yanvardan Toshkent davlat universitetiga Mirzo
Ulug’bek nomidagi O'zbekiston Milliy universiteti maqomi beriidi.
Hozirda uning tarkibida 15 ta fakultet va 90 ta kafedra faoliyat
ko'rsatmoqda.
Tumladan,
kimyo
fakulteti tarkibida umumiy,
noorganik va analitik kimyo, organik kimyo, fizik va kolloid kimyo,
polimerlar kimyosi va tabiiy moddalar kimyosi kafedralari kimyo
fanlarimng turli yo'nalishlari bo'yicha mutaxassislar tayyorlamoqda.
121-rasm. 1920-1966 yillarda O'zMU kimyo fakulteti binosi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
