Bog'liq Tashqi savdoni ta\'rifsiz tartibga solish usullari
Litsenziyalash Kvotalash jarayoni (boshqacha qilib aytganda, kontingentlash), odatda, litsenziyalash, ya’ni maxsus ro‘yxatga kiritilgan resurslar va mahsulotlar bilan tashqi savdo operatsiyalarini amalga oshirishga vakolatga ega bo'lgan davlat tashkilotlari (vazirliklar va mahkamalar) tomonidan ruxsat berish bilan birgalikda kuzatiladi. Ko‘pchilik davlatlarda tashqi iqtisodiy faoliyatni litsenziyalashni joriy qilish xalqaro huquqiy aktlarga asoslanadi, ulaming ichida eng asosiysi 1947-yilda imzolangan Savdo va tariflar bo‘yicha Bosh bitim (GATT) hisoblanadi. Keyinchalik GATT doirasida ba’zi bir boshqa shartnomalar imzolangan. Tashqi savdoni litsenziyalash turli ko‘rinishlami olishi mumkin: bosh litsenziya, bir martalik litsenziya va avtomatik litsenziya. Bosh litsenziyalar uning egasining ma'lum tovar guruhi bilan ma’lum vaqt oralig‘ida (odatda bir yildan uch yilgacha) eksport-import operat- siyalarini amalga oshirish huquqini bildiradi. Bir martalik litsenziya kompaniyalarga xorijiy hamkor bilan aniq bir bitimni amalga oshirish uchun beriladi. Avtomatik litsenziya davlat tomonidan xaridni, ya’ni xarid hajmini ham? tovar oqimlarining geografik yo‘nalishini ham doimiy ravishda nazorat qilishni nazarda tutadi. Litsenziyalami joylashtirishning asosiy usullariga quyidagilami kiritish mumkin: • Ochiq konkurs - bunda maksimal narx taklif qilgan firma litsenziyaga ega bo‘ladi; • yaqqol afzallik tizimi - bunda davlat ana shu sohadagi eng obro ‘ li kompaniyalarga litsenziya beradi; • xarajatlar usuli - bu raqobatchilariga nisbatan kattaroq ishlab chiqarish quwatlariga va boshqa resurslarga ega korxonalatga litsenziya berishni anglatadi. Oʻz-o‘zidan tushunarliki, keltirilgan usullar ichida eng afzali kor- rupsiya va oshna-og‘aynigarchilikdan xoli bo‘lgan ochiq konkurs usulidir. Yevropa Ittifoqiga a’ zo-mamlakatlar orasida eksport-import operat- siyalarini litsenziyalash tovar aylanmasi umumiy hajmining 5-6 foizi darajasiga yetadi (kvotalash va litsenziyalash bo‘yicha ocziga xos «lider» Fransiya hisoblanadi). Litsenziyalashni talab etadigan tovarlar ro‘yxatiga birinchi navbat- da eksportga mo‘ljallangan kvotalanadigan mahsulotlar, shuningdek, ba’zi bir maxsus guruhdagi tovarlar: strategik ahamiyatga ega tovar va resurslar, dori-darmonlar, bolalar assortimenti va boshqalar kiradi.
Litsenziyalash Kvotalash jarayoni (boshqacha qilib aytganda, kontingentlash), odatda, litsenziyalash, ya’ni maxsus ro‘yxatga kiritilgan resurslar va mahsulotlar bilan tashqi savdo operatsiyalarini amalga oshirishga vakolatga ega bo'lgan davlat tashkilotlari (vazirliklar va mahkamalar) tomonidan ruxsat berish bilan birgalikda kuzatiladi. Ko‘pchilik davlatlarda tashqi iqtisodiy faoliyatni litsenziyalashni joriy qilish xalqaro huquqiy aktlarga asoslanadi, ulaming ichida eng asosiysi 1947-yilda imzolangan Savdo va tariflar bo‘yicha Bosh bitim (GATT) hisoblanadi. Keyinchalik GATT doirasida ba’zi bir boshqa shartnomalar imzolangan. Tashqi savdoni litsenziyalash turli ko‘rinishlami olishi mumkin: bosh litsenziya, bir martalik litsenziya va avtomatik litsenziya. Bosh litsenziyalar uning egasining ma'lum tovar guruhi bilan ma’lum vaqt oralig‘ida (odatda bir yildan uch yilgacha) eksport-import operat- siyalarini amalga oshirish huquqini bildiradi. Bir martalik litsenziya kompaniyalarga xorijiy hamkor bilan aniq bir bitimni amalga oshirish uchun beriladi. Avtomatik litsenziya davlat tomonidan xaridni, ya’ni xarid hajmini ham? tovar oqimlarining geografik yo‘nalishini ham doimiy ravishda nazorat qilishni nazarda tutadi. Litsenziyalami joylashtirishning asosiy usullariga quyidagilami kiritish mumkin: • Ochiq konkurs - bunda maksimal narx taklif qilgan firma litsenziyaga ega bo‘ladi; • yaqqol afzallik tizimi - bunda davlat ana shu sohadagi eng obro ‘ li kompaniyalarga litsenziya beradi; • xarajatlar usuli - bu raqobatchilariga nisbatan kattaroq ishlab chiqarish quwatlariga va boshqa resurslarga ega korxonalatga litsenziya berishni anglatadi. Oʻz-o‘zidan tushunarliki, keltirilgan usullar ichida eng afzali kor- rupsiya va oshna-og‘aynigarchilikdan xoli bo‘lgan ochiq konkurs usulidir. Yevropa Ittifoqiga a’ zo-mamlakatlar orasida eksport-import operat- siyalarini litsenziyalash tovar aylanmasi umumiy hajmining 5-6 foizi darajasiga yetadi (kvotalash va litsenziyalash bo‘yicha ocziga xos «lider» Fransiya hisoblanadi). Litsenziyalashni talab etadigan tovarlar ro‘yxatiga birinchi navbat- da eksportga mo‘ljallangan kvotalanadigan mahsulotlar, shuningdek, ba’zi bir maxsus guruhdagi tovarlar: strategik ahamiyatga ega tovar va resurslar, dori-darmonlar, bolalar assortimenti va boshqalar kiradi.
