Tashkent «O‘zbekiston» 2017

1. 
Ålîdeya jàpšrச klåtkàlàršndச citîplàzmànš… háråkåtin 
qàlày bàqlàw múmkin?
2. 
Êlåtkàlàrdš… ishinå zàtlàr qàlày kirådi hám îlàr qàndày 
ózgåshåliklårgå ushšràydš?
3. 
Êlåtkàlàr ósiw prîcåsindå qàlày ózgårådi?
4. 
Jàs klåtkàlàr ànà klåtkàlàrdàn qàlày pàršqlànàdš?
5. 
Êlåtkàlàr bóliniwindå yadrîlàrdà qàndày ózgårislår júz bårådi?
Ålîdåya ósimligindå citîplàzmànš… háråkåtin tåmpåràturà 
tásirindå ózgåriwin bàqlà….
2-Biologiya, 6

---

18
13-súwret.
kletka
toqšma
organ
organizm
6-§. ÓSIMLIK TÎQÍMÀLÀRÍ
Ótkån sàbàqlàrdà siz hár qšylš klåtkàlàr månån tîlšq 
tànšstš…šz. Dúzilisi hám wazšypàsš uqsàs bîl®àn klåtkàlàr 
tîplàmš 
tîqšmà
dålinådi. Ósimlikti… hár bir îrgànš bir 
nåshå tîqšmàdàn ibàràt. Ósimliklårdi… bir yamàsà bir nåshå 
wazšypànš àtqàràtu®šn bólimi 
îrgàn 
dålinådi (13-súwråt).
«Òîqšmà» túsinigin birinshi bîlšp 1682-jšldà N. Gryu 
«Ósimliklår ànàtîmiyasš» àtlš kitàbšndà ilimgå kirgizgån 
ådi. Òîqšmàlàr jàylàsšwš hám àtqaràtu®šn wazšypàlàršnà 
qàrày hár qšylš bîlàdš (14-súwråt).
Bir qàtàr morfîlîgiyalšq bålgi hám ózgåshåliklårinå 
qàràp ósimliklårdå tómåndågi tîqšmàlàr bîlàdš: 
pàydà åtiw -
shi tîqšmà, qàplàwshš tîqšmà, tiykàr®š tîqšmà, àjšràtšwshš 
tîqšmà, ótkåriwshi tîqšmà, måõànikàlšq tîqšmà.
Pàydà åtiwshi tîqšmà (måristemà)
Pàydà åtiwshi tîqšmà 
klåtkàlàrš iri yadrîlš, juqà qàbšqlš, ishi qîyšw citîplàzmà 
månån tîl®àn, tiri klåtkàlàr jšyšndšsšnàn ibàràt bîlšp, tåz-tåz 
bóliniw ózgåshåliginå iyå bîlàdš. Pàyda åtiwshi tîqšmàdàn 
payda bol®an klåtkàlàr àldšn ósådi, sî…šnàn bålgili fîrmà®à 
kirip, bålgili wazšypànš àtqàršwshš turàqlš (jà…à) tîqšmànš 
pàydà åtådi. Pàydà åtiwshi tîqšmàlàr nart hám tàmšrlàrdš… 
ushqš bólågindå jàylàsqàn. Ush båtindå pàydà åtiwshi tîqšmà 
búrtiklårdi… ósiw kînusš hám tàmšrdš… bóliniwshi zînàsšndà 
jàylàsqàn bîlšp, ósimlikti… bîy®à ósiwin támiyinlåydi. 
Pàydà åtiwshi tîqšmà nart hám tàmšrdš… ishki bólimindå 
då bîlàdš. Îlàr