|
2-Mavzu: Vatanparvarlik, insonparvarlik va uz millatiga sadoqat - shaxs ma’naviyati mezonlari
Vatanparvarlik xakida suz yuritishdan avval Vatan tushunchasiga izox berish maksadga muvofik. Vatan aslida arabcha suz bulib, ona yurt ma’nosini anglatadi, shu ma’noda, olib karaydigan bulsak, Uzbekiston - uzbek xalkining vatani, mukaddas sajdagoxidir:
Dunyo buldi chamanim manim,
Uzbekiston vatanim manim.
Vatan - bu inson va uning avlod-ajdodlari kindik koni tukilgan mukaddas dargoxdir. Vatan - bu ajdodlar maskani, el-yurt, xalk voyaga yetgan, uning tili, tarixi, madaniyati, urf-odatlari, kadriyatlari chinakamiga shakllanib, usib, kamol topib boradigan zamindir.
Vatan deganda, xamisha uzimiz tug’ilib usgan, kuz ochib kurgan, ta’lim- tarbiya olib voyaga yetgan, necha-necha avlodu ajdodlarimiz yashab utgan, ularning akl-idroki, mexnati sarf kilingan yurt kuz oldimizga keladi.
Vatan ona kabi aziz va mukarramdir. Vatan insonga baxt-ikbol beradigan zamindir. Abdulla Avloniy aytganidek: «X,ar bir kishining tuG’ilib usgan shaxar va mamlakatini shul kishining vatani deyilur. X,ar kim tuG’ilgan, usgan joyini jonidan ortik suyar... Biz turkistonliklar uz vatanimizni jonimizdan ortik suyganimiz kabi, arablar arabistonlarini, kumlik issik chullarini, eskimuslar shimol taraflar, eng sovuk kor va muzlik yerlarni boshka yerlardan ziyoda suyarlar. Agar suymasalar edi, xavosi yaxshi turonlik oson yerlarga uz vatanlarini tashlab xijrat kilurlar edi».
Vatan - bu xalkning utmishi, buguni va kelajagidir. Vatan - mukaddas kadriyat. Tarakkiyot vatandan boshlanadi. U insonning kindik koni tukilgan joy, insonni ijtimoiy yetimlikdan asrovchi manzil, ma’naviy kamolot va fukarolik maydoni, xayot maktabi, farovonlik va baxt-saodat ychoG’idir.
Inson uchun vatan yagonadir. Vatanning katta-kichigi xam, boy-kambaG’ali xam bulmaydi. Vatan tanlanmaydi. Vatan bizning molimiz emas. SHuning uchun xam u pulga sotilmaydi va sotib olinmaydi. Vatan in’om etilmaydi, karzga berilmaydi. Vatan xar bir fukaro uchun mukaddas va betakrordir. Prezidentimiz Islom Karimov keltirgan iboradek, «Vatan - sajdagox kabi mukaddasdir». Vatanni eng oliy ne’mat singari boshimiz uzra baland kutarib, xar on va xar soniyada uning tuproG’ini kuzlarga surtib, unga ta’zim bajo aylashimiz farzandlik burchimizdir. Mukaddas xadisi shariflarda «Vatanni sevmok iymondandir»,-deyilgan. Ya’ni iymoni but, vijdoni pok xar bir inson vatanni sevadi, uni G’animlar kuzidan asraydi, uning yashnashi va yashashi, xurligi uchun kurashadi.
Vatan mexrini, vatan sexrini, uning mu’tabarligi-yu ulugvorligini suz bilan ifodalash kiyin.
X,ar bir barkamol inson vatan kamoloti va istikboli, el-yurtining ozodligi va mustakilligi uchun xamma narsani, xatto shirin jonini xam ayamaydi. Bu xakda mavlono Fuzuliyning, mening bitta xayotim bor, bordi-yu mingta xayotga ega bulgan takdirimda xam xammasini vatan uchun sarflagan bulur edim, deb aytgan suzlari xar birimiz uchun bebaxo ugitdir.
SHurolar davrida milliy manfaat, vatanga, ona zaminga mexr-muxabbat degan xis-tuygular asta-sekin suna boshladi. «Vatan» tushunchasi mavxum bir umumiy xolga kelib kolgandi. Xamma narsa - «Umumsovet» manfaatiga karatilgandi. Xar bir millat, xalk ming yillardan beri yashab kelayotgan uz vatani uchun kaygurishga xakli emasdi.
Oxir-okibat shunga yetdiki, sobik Sovet davrida bu mamlakatda yashayotgan xalklar, shu jumladan, uzbeklar xam uz vatanida bevatan bulib yashashga majbur buldilar. Buni Uzbekiston xalk shoiri erkin Voxidov «Vatan umidi» she’rida shunday ifodalaydi:
Agarchi ismim erkin,
Erki yuk, bandi kishan buldim.
Kuzim boglik, dilim boglik,
Tilim yuk, besuxan buldim...
Muazzam Sayxunu Jayxun - Labida tashnalab koldim,
Kiyintirdim jaxonni,
Jismim uryon, bekafan buldim.
CHekubdur Boburu Furkat Vatan xajrida afgonlar,
Men ersam, ne gurbatkim,
Vatanda bevatan buldim.
Olisda, ox diyorim deb,
Sogingan, ey vatandoshim,
Dema sen, uzni bebaxt,
Baxti yuk aslida man buldim...
Inson uchun na davlat va saltanat, na toju taxt, xech bir narsa Vatanga, el- yurt mexriga teng kelolmaydi. Vatandan judolik - inson uchun katta baxtsizlikdir.
Inson istagan joyda bir parcha nonga kornini tuygazishi mumkin. Lekin Vatanning urnini xech narsa bosolmaydi. Vatanda yashash xakikiy baxtdir.
Mustakillik tufayli biz uzimizning xakikiy vatanimizni topdik. Bu mustakillikning bizga bergan eng oliy ne’matidir. Vatani mustakil xalkning uzi xam mustakil buladi. Yurti ozod va erkin, odamning erki uz kulida buladi.
Tarix uzbek xalkining xozirgi Siz kabi avlodi zimmasiga g’oyat buyuk vazifani yukladi. Bu Vatanimiz kuch-kudratini mustaxkamlash, uning dovruG’ini olam uzra yoyish, shuxratiga shuxrat kushishdir. Bunda esa vatan, Prezidentimiz aytganidek, Siz kabi fidoyi vatanparvarlarga tayanadi. Xar birimiz uzimizning yaratuvchilik, bunyodkorlik faoliyatimiz, xalol mexnatimiz bilan uzimizdan keyingi avlodlarga ozod va obod vatanni koldirishimiz kelgusi avlodlar, nasl-nasablarimiz oldidagi burchimizdir.
Milliy mustakillik - xalkimizda, ayniksa, usib kelayotgan yosh barkamol avlodimizda vatanparvarlik tuyg’ularining tiklanishida muxim axamiyat kasb etdi. Xozirda vatanparvarlik uzining kanday kirralari bilan namoyon bulayotir? Vatanparvarlikning moxiyati nimalarda, kanday amaliy ishlar faoliyatida namoyon buladi? Umuman vatanparvarlik nima, uni kanday tushunmok kerak, u xakda donishmandlar nima deganlar? Kuyida ana shular xakida baxs yuritmokchimiz. Avvalo, xozirgi uzbek vatanparvarligi ota - bobolarimiz yaratuvchanlik ishining bevosita davomidir. Saodatli, baxtli, kelajagi buyuk Uzbekistonga xozir xar dakikada ulush kushmok, vatanga muxabbat, vatanparvarlikning asl kurinishidir. Vatanga munosib farzand bulish, uning yeri, suvi, eli bilan chambarchas bog’lik ekanligimizni teran anglash, uni ardoklash xam vatanparvarlikning bir kurinishi, kirrasi.
Vatanparvarlikni eng oliy tuyg’u sifatida utmish mutafakkirlari aloxida kayd etganlar va uzlari xam unga sodik kolganlar. Endi ana shu kaydlardan ba’zilarini eslab utamiz.
TSitseron (Rumo notiki va faylasufi). Bizga ota-onalar, bolalar, yakin xesh-akrabolar kimmatlidir, lekin muxabbat bobidagi barcha tasavvurlarimiz birgina «Vatan» degan suzda mujassamlashgan. Vatanga nafi tekkudek bulsa, kaysi vijdonli odam u uchun jonini berishga ikkilanar ekan!
Gegel (nemis faylasufi). Ma’rifatli xalklarning xakikiy jasorati Vatan yulida kurbon bulishga xozir ekanliklarida aks etadi.
Bayron (ingliz shoiri). Kimki uz yurtini sevmasa, u xech nimani seva olmaydi.
Belinskiy (rus tankidchisi). Kimki uz Vataniga daxldor bulmasa, u insoniyatga xam daxldor emas.
Gyugo (frantsuz adibi). Uz vataniga doG’ tushirish - uni sotish degan suz.
Vatan tuyg’usi bulgan kishidagina vatanparvarlik jush uradi. Prezidentimiz Islom Karimov aytganidek: «Vatanga muxabbat xissi odamning kalbida tabiiy ravishda tuG’iladi. Ya’ni, inson uzligini anglagani, nasl- nasabini bilgani sari yuragida Vatanga muxabbat tuyg’usi ildiz otib, yuksala boradi. Bu ildiz kanchalik chukur bulsa, tugilib usgan yurtga muxabbat xam shu kadar cheksiz buladi».
Do'stlaringiz bilan baham: |
