«tasdiqlayman» Urganch tumani tarmoqli texnikumi direktori Z. Saidniyozova

Voltmetrning qarshiligi qanday bo'lishi kerak? Voltmetr zanjirning ma'lum qismidagi kuchlanishni o'lchash uchun mo'jallangan. U zanjirning shu qismiga parallel ulanadi. Natijada umumiy qarshilik kamayib, zanjirdagi tok kuchi ortadi. Uning ulanishi zanjirdagi tok kuchini sezilarli o'zgartirmasligi kerak. Shuning uchun voltmetrning qarshiligi katta bo'lishi kerak. Aks holda, undan o'tayotgan tok parallel tarmoqlanishdagi umumiy tok kuchini orttiradi. Aytilganlarni tasdiqlovchi konkret misolni qarab chiqamiz.



TOKNING ISSIQLIK TA'SIRI VA UNING AMALDA QO'LLANILISHI

Elektr toki elektr lampa tolasini, elektr plita, elektr dazmol va boshqa isitkich asboblarining spirallarini qizdirishini bilasiz. Lekin nima uchun elektr lampa tolasi cho'g'dek qiziydi-yu, unga tok keltiruvchi simlar deyarli qizimaydi?

1. 
   O'tkazgichning qizishi nimaga bog'liq? Bir xil uzunlikdagi va ko'ndalang kesimining yuzi bir xil bo'lgan uchta o'tkazgichni ketma-ket ulaymiz. O'tkazgichlarning biri nixromdan, ikkinchisi nikelindan, uchinchisi misdan tayyorlangan bo'lsin. O'tkazgichlarga ketma-ket ravishda ampermetr va reostat ulaymiz (61-rasm).
   

61-rasm

Zanjirni ulab, kuchlanishni borgan sari orttira boramiz. Bunda tok kuchi oshib boradi. Tok kuchi ma'lum qiymatga yetganda nixrom o'tkazgich qizarganini, qolgan ikkita o'tkazgich sezilari darajada ham qizarmaganini ko'ramiz. Tok kuchini yanada orttirib borsak, nixrom o'tkazgich cho'g'dek qiziydi, nikelin o'tkazgich qizaradi, mis o'tkazgich esa o'z holicha qoladi.

Tajriba natijasi o'tkazgichning qizishi uning solishtirma qarshiligiga bog'liq deb faraz qilishga asos bo'ladi. Bu faraz to'g'ridir, uni hisoblashlar bilan tasdiqlash mumkin. Haqiqatan ham, o'tkazgichda tok bajargan ish.