|
3. Fanning izlanish uslublari
Fanning metodi - bu urganilayotgan (tadqiq qilinayotgan) voqea va ^odisalarni bilish yullaridir. Xar bir fanni urganishda nazarii ilimlar voqeliqni amalga oshirish uchun amaliyotga yul ochi , uni yoriti turadi va shu bilan ijximoiy ishlab chiqarishni rivojlantirishning asosiy yunalishlarini belgilab beradi. Amaliyetda nazarii jixatdan tadqiq etilgan fiqrlar yunalishlari, belgilangan nuqtai nazarlarning tugriligi yoqi asossiz eqanligini tasdiyu!Ab beradi.
„ d ialeqtiq metod xozirgi xayotdagi barcha voqeliq va omillarni tugri taxlil qili , umumlashtiradi va shu asosda bundan qeyingi rivojlanish uchun sharoig yaratadi. A ish ilmiyizlanishning quiidagi usullaridan foydalaniladi: statistiq guruxlash,^ monografiq, xisoblash . Mantiq, taxlil qilish metodi, tajriba quiish va matematiq modellashtirish. Statistiq guruzdyush usupi _ barcha ishlab chiqarish tarmoyugari
Bo’yicha juda qatga ma’lumotlar tuplashgaqishloq x u j a l i g y d a chorvachiliq maxsulotlarining usishi, eqinlar xosildorligi, ish quchi, ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish darajalari, m ye x n a t sarflari va unumdorligi, maxsulot tannarxi va d a r o m a d l a r > mexanizatsiyadan foydalanish darajalari qabi m a ’ l u m o t l a r y y tuplashga qaratilgan usuldir. Amalda bu ma’lumotlar g u r u x l a n y b korxonalarning 'ixtisoslanishi, xo’jalikning maqsadga m u v o f i q xajmini asosiy iqtisodiy qursatqichlarga ta’sir etuvchi a y r y m omillarni aniqlashda ishlatiladi.
Monografii usul-ayrim ilgor xo’jaliklar va ularning ichqi bulinmalari ishlab chiqarish - moliya faoliyatini s i n ch i q l a b urganishda xamda ayrim ish metodlarini chuqur taxlil qilishda foydalaniladigan usuldir. Tadqshot ishlarining bu u s u l i n y qullanishi qupgina tashkil iy masalalarni tugri xal qilysh imqonini beradi. Bu usuldan foydalanishda tuilangan m a ’ l u m o t lar, xodisalar va jarayonlar orasidagi boglanishlarni aniqlashd3’ qonuniyatlarning ma’nosini ochishdaqishloq xo’jalik i sh l a b chiqarishining istiqbollarini belgilashda va barcha yangiliqlar xamda ilgor ish usullarini qishloq xo’jalik ishlab ch i q a r i sh y g a tadbiq etishda asosiy yullarni belgilashga yordam beradi.
\isob-qonstruqtiv usul qishloq xo’jalik korxonalari, u l a r n y y g tarmoqlari va bulinmalarining rivojlanish i s t i q b o l l a r i n i aniyugash uchun qulay sharoit yaratib beradi. Bu usulning a f z a l l i g i shundaqi, u biron-bir tashkil iy-iqtisodiy tadbirni a m a l g a oshirishda bir necha xil variantlarni: yem-xashaq ratsioni, a l m a sh l a b eqish, poda tarqibi va boshqa jarayonlarning xilma-xil v a r i a n t l a r i n i tavsiya eta oladi. Buning natijasida yuqori mexlat umumdorligiga yoqi eng past maxsulot tannarxiga erishish mumqin.
Tshdgil qilish uslubi - bunda urganilayotgan voqea - x o d i s a n i n g uzini va uning xar bir qismini aloxida chuqur urganish m u m q i n . Ular orasidagi boglanishni urganish maqsadida, ularning xar bir qismini aloxida tadqiqot qilish mumqin.
Taxlil qilish usuli - tadqiqot qilib urganishning eng qeyg tarqalgan turi xisoblanadi.taxlil qilish usulining asosini bir xil iqtisodiy sharoitga ega bulgan, bir nechta xo’jalik yoqi bulinmalar y i l l i q qursatqichlarining uzgarish dinamiqasini bir-biriga t a q q o s l a b urganish, reja topshiriqlarining qursatqichlari bilan x a q i q i i erishilgan natijalarni bir-biriga solishtirishdan iboratdir.
Tajriba usulidan - chorvachiliq va dexqonchiliq yuritish tizimlarining iqtisodiy samaradorligini, progressiv ish meyorlari, vaqt meyorlari va boshqa meyorlarni aniqlashda, mexnatni tashkil etishdagi yangi usullarni urganishdan foydalaniladi. Bunda erishilgan natijalar miqdor va sifat jixatdan tula xisobga olinadi. Tajriba usulida urganishdan qeyin uni muvaffaqiyatli amalga oshirishning asosiy sharti ilmiy jixatdan asoslangan yangi bir tadbirni, meyorni yaratishdir.
Matematiq modellashtirish - usulidan eng muraqqab iqtisodiy masalalarni xal etishda foydalaniladi. Ayrim iqtisodiy tarmoqlar ishini amalga oshirishda tez ishlaydigan eleqtron xisoblash mashinalarining roli qattadir. Ular ishlab chiqarishdagi bir nechta ta’sir etuvchi omillarning tutgan urnini xisobga olgan xolda quyilgan vazifani bajarishga imqon berib, uning maqsadga muvofiq variantini aniqlashga sharoit yaratadi.
Iqtisodiy-matematiq usuldan - istiqbolli muammolarni xal etishda va qundaliq xayotda zarur bulgan iqtisodiy muammolarni yechishda samarali foydanilmoqda. Bularga xo’jalikdagi ishlab chiqarish tarmoqlarining maqsadga muvofiq xolatini belgi- lash, xo’jalik ichidagi bulinmalar ishlab chiqarish sharoitlarini xisobga olgan xolda ularning maqsadli xajmini, ishlab chiqarishni rejalashtirish, chorva mollari uchun maqsadli ratsionlarni, mashina-traqtor parqining samarali tuzilishining tarqibini belgi- lash, eqin maydonining tarqibini, poda tarqibini, transport vo- sitalaridan foydalanishni tashkil etish va ishlab chiqarishni boshqarish masalalarini istiqbolini belgilash jarayonlari qi- radi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
