|
Topshiriq: dexqonchiliq va chorvachiliq maxsulotlari ishlab chiqarish xarajatlari tarqibi xarajat turlari dexqonchiliq chorvachiliq
1 .mexnat xaqi sarfi (ajratmalari ++bilan)
2.moddiy xarajatlar: + + urugliq va quchatlar + yem-xashaq - + ugitlar + ish va xizmatlar + + yoqilgi-moylash materiallari + + zooveterenariya xizmati - +
Z.assosiy vositalar amortizatsiyasi + +
4.sugurta tulovlari + +
5.u mum ishlab chiqarish xarajatlari + +
Boshqa xarajatlar + +
Xamma xarajatlar + +
Maxsulot birligining (tonna, sentner) yoqi ish birligining (xaydalgan bir geqtar yer, tonna, qilometr) tannarxi sarflangan xarajatlar yigindisini (mexnatga tulangan xaq - material - pul xarajatlari) olingan maxsulot miqdoriga bulish yuli bilan aniqlanadi:
Jx
T" " ^ g
Bu yerda: t„-maxsulot tannarxi, sum;
Jx- jami ishlab chiqarish xarajatlari, m.sum; yamx- yalpi maxsulot xajmi, tonna, s.
Maxsulot tannarxi aniqlanganda, xarajatlarning ayrim turlari xisoblab chiqiladi. Xo’jalikning uzida yetishtirilgan materi- allar (urugliq, oziqa va xoqazo) xo’jaliklarda yetishtirish tannarxi bo’yicha baxolanadi. Sotib olingan materiallar esa ularning xaqiqiy sotib olish narxlari bo’yicha baxolanadi.
Qishloq xo’jaligida asosiy maxsulot bilan bir qatorda, qushimcha maxsulot xam olinadi. Masalan, don yetishtirganda somon va chori, lavlagichiliqda - barg, chorvachiliqda gung va xoqazolar qushimcha maxsulot xisoblanadi.
Ayrim tarmoqlar esa bir necha xil asosiy maxsulot beradi. Ularni tutash maxsulotlar deyiladi, masalan, quychiliqda qoraqul teri, jun, gusht, sut, parrandachiliqda tuxum, gusht xoqazolar.
Ularni yetishtirishga sarflangan xarajatlar maxsulotning xar bir turining salmogiga mutanosib ravishda taqsimlanadi. Bu xarajatlarni tegishli maxsulotning miqdoriga bulish yuli bilan shu maxsulot birligining tannarxi aniqlanadi.
Eqinlar va tarmoqlar bo’yicha amortizatsiya ajratmalari quyidagicha taqsimlanadi: agar ishlab chiqarish uchun asosiy mab- laglar bir necha tarmoq maxsulotini yetishtirishga sarflangan bulsa, u xolda amortizatsiya ajratmalari eqinlar va tarmoqlar bo’yicha ana shu eqinlar va tarmoqlarga tugridan-tugri qilingan mexnat sarflariga mutanosib ravishda taqsimlanadi.
Tarmoqlar, eqinlar va maxsulot turlari bo’yicha umumxo’jalik va umum ishlab chiq;arish xarajatlari tugridan-tugri qilingan mexnat sarflariga plyus amortizatsiya ajratmalariga mutanosib ravishda taqsimlanadi.
28-jadval
Qishloq xo’jalik maxsulotlarini ishlab chiqarish xarajatlarini asosiy va qushimcha maxsulotlarga taqsimlash qoeffitsiyentlari
(1sentrdan)
Maxsulot turlari: qoeffi maxsulot turlari: qoeffi
I. Usimliqchiliq siyent n.chorvachiliq siyent
Paxta xom-ashyosi (qonditsion ogar- prives (usish vazni)
1 1
Liqda) (xayvonlar, tovuqlar) ruzapoya 0,05 sut (quy-echqi) 0,22
Don 1 jun 5
Somon 0,08 tuxum (1000 dona) 0,8
Maqqa doni (qurigan) 1 asal(1 s.) 1
Poyasi 0,17 vosq (asalari mumi 1 s.) 2,5
Qand lavlagi 1 roi 0,6
Barglari (botva) 0,2 sut 1s. (qrs) 0,9
Bir yilliq beda xashagi 1 buzoq 1 bosh. 0,1
Bir yilliq beda urugi 0,9
Bir yilliq utlardan-somon 0,1
Bir yilliq utdan quq massa 0,25
Qup yilliq utlar-beda 1
Qup yilliq beda urugi-beda uti 0,75
Qup yilliq beda ugidan-somon 0,1
Qup yilliq utdan quq massa 0,3
Gallachiliq maxsulotlari yetishtirishda don maxsulotidan tashqari, don chiqindisi (maydalangan don), chori, somon singari qushimcha maxsulotlar xam olinadi. Shuning uchun gallachiliq maxsulotlarini tannarxini aniqlashda qushimcha maxsulotni bitqa- zish (taqsimlash) qoeffitsiyentlaridan foydalaniladi.
Bunda 1 sentner don shartli ravishda 1,0 ga teng deb olinadi, 1 sentner somon - 0,08.
Misol: fermer xo’jaligida jami gallachiliq xarajatlari - 41524,7 ming sumni tashkil etgan. Rallachiliqdan jami olingan yalpi don xosili - 8348 sentner va 10000 sentner somon jamgarilgan. 1 s donning va somonning xaqiqiy tannarxini topish lozim.
Bu yerda jami olingan somonni 0,08 qoeffitsiyentga qupaytirib, shartli donga aylantiriladi: 10000 s • 0,08 = 800 s shartli don.
Jami shartli don xajmi topiladi: 8345 • 1,0 + 800=9145 s.
Don yetishtirish uchun sarflangan jami xarajatlar shartli don xajmiga bulinadi va shartli 1 s shartli donning tannarxi aniqlanadi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
