Tasdiqlayman” O’. T. I. B. D. O’. B. M. Islomov

Ko’rsatkichlar
Baholar
5	4	3	2
Mavzu bo’yicha bilimlarini rivojlantirish: “Aqliy hujum” usuli bo’yicha ma’lumotlarni bayon qilishi	Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni to’liq bayon qiladi.	Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni noto’liq bayon qiladi.	Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni qisman bayon qiladi.	Mavzu bo’yicha ma’lumotlarni umuman bayon qilmaydi.
Bilimlarini mustahkamlash: “ Savollar bilan hujum usuli”	Savollarga to’liq javob beradi	Savollarga noto’liq javob beradi	Savollarga qisman javob beradi	Savollarga umuman javob bermaydi
Jami:	5	4	3	2

KICHIK GURUHLAR FAOLLIKLARINI BAHOLASH MEZONLARI

Ko’rsatkichlar	Maks. Baho	Guruh ishi natijalarining bahosi
		1	2	3	4	5
Ma’lumotning to’liqligi	5
Taqdimot (ma’lumotning chizmali tarzda taqdim etilishi)	5
Guruhning faollik darajasi (qo’shimchalar kiritish, savol-javoblar berish)	5
Baholarning maksimal hajmi	5

4-ilova
Y
Ayrim hollarda psixoterapevtik ta ’sir barcha davo turlaridan ustun turadi.Shuning uchun muloqot(muom ala) hamshiraning ishida muhim rol o’ynaydi.Muomala bilimi hamshira uchun bemor bilan uning oila si, shifokorlar va boshqa mutaxassislar bilan birga davolash ishlarini samarali olib borish uchun kerakdir.Hamshira xushtabiatliligi,bilimli va madaniyatli muomalasi bilan bemor hamda uning oilasi ishonchini va hurmatini qozonishga sazovor bo’ladi.Muloqotni uch turga bo’lish mumkin:1.Ichkishaxsiy muloqot-insonning o’z-o’zi bilan fikran muloqoti.Fikran rejalar tuzish, rivojlantirish, boshqa inson bilan muloqotga tayyorlanish. Masalan, ichki shaxsiy muloqotda o’z-o’ziga eslatish:bemorga tomchi usulida dori yuborishni tekshirish kerak,bu fikrni og'zaki aytmaydi.2.O’zaro shaxsiy muloqot-2 tadan ortiq insonning suhbati. Masalan,hamshira o ‘z hamkasblari bilan fikr-tajriba almashinuvi.Jamoatchilik muloqoti -bir insonning kishilar guruhi bilan suhbati.3.To'gri muloqot insonning bir-birini tushunishini kuchaytiradi.Tekshiruvlar natijasida og'zaki muloqot (verbal) va so‘zsiz muloqotdan (noverbal)insonning xatti-harakatidagi ko'pgina yangiliklar m a’lum bo’ladi.Muloqot texnikasi:Samarali muloqot 5 elementdan tashkil topgan:-yuboruvchi-m a’lumot yuboruvchi;m a’lumot-yuborilgan m a’lumot;kanal yuborilayotgan m a’lumot turi (og'zaki, yozma, yuz- ko'z ifodasi, qo'l harakati holati);qabul qiluvchi m a’lumot qaratilgan shaxs;tasdiqlash-m a’lumot qabul qilinganligi haqida tasdiq.Ma lumot kanallari:og'zaki gap-qabul qiluvchi eshitadi;so'zsiz muloqot -yuz ifodasi, qo'l harakatlari holati bilan qabul qiluvchiga tushuntirish;yozma ma’lumot so’z yoki timsollar orqali qabul qiladi
(noverbal

angi mavzu bayoni



To'g'ri savol berish orqali muloqot samarali bo'lishi mumkin.Savollar «yopiq» bo'lishi mumkin. Busavollarga qisqa «ha» yoki «yo'q» javobi olinadi. «Ochiq» savol larga nisbatan yopiq savol larga
to'liqjavobolishmumkin: «Sizqilaolasizmi?», «Sizxohlaysizmi?», «Sizga kerakmi?»,«Sizda bormi?» shu kabilardan boshlanadi.

Ba’zan bir necha kanal birgalikda qollaniladi (masalan, og'zaki,so'ng yozma ravishda yoki og'zaki harakatlar bilan bir vaqtda)



Ochiq savollar: «Aytolmaysizmi?», «Menga ko'rsata olmaysizmi?», «Nima?»,Savol noto'g'ri berilsa, muloqot samarasiz bo'ladi.



Muloqotning 5 elementi bo'lgan taqdirda ham inson bir-birini tushunmasligi holati tez-tez uchrab turadi. Tushunmovchi likning sabablari bar hil:m a’lumotning berilishi tushunarsiz yoki juda tez, yoki juda past;ma’lumot noto'g'ri olingan (masalan, inson yom on eshitishi yoki yozma ravishda berilgan ma’lumotni o'qiy olmasligi mumkin)yuboruvchi ma’lumot olinganligi yoki tushunilganligi haqida tasdiq olmagan.Verbal muloqotning 2 ta zarur elementi mavjud: nima gapirilayotganligi va qanday gapirilayotganligi.Nutq aniq va qisqa bo'lishi lozim. Verbal muloqot quyidagi holatlarda samarali bo'lishi mumkin:sekin so'zlansa, nutq aniq bo‘lsa,oson,qisqa jumlalar qo'llansa;maxsus atamalar ko’p ishlatilmasa, bemor uchun atamalar tushunarsiz bo'lsa,bemor atamalar mazmunini so'rashga uyaladi va muloqot natijasiz bo'ladi;barbir bemor uchun alohida nutq tezligiga ahamiyat berilsa, hamshira bemor bilan sekin so'zlashsa, bemorda fikrlash qobiliyatini to'g'ri baholay olmayotganligi haqida tushuncha hosil bo'lishi mumkin;agar hamshira tez so'zlashsa, bemor «hamshira shoshayapti»deb,qolgan nutqini eshitmay qolishi mumkin;muloqot uchun to'g'ri vaqt tanlansa, bemor hamshira bilan muloqotga xohishi va qiziqishi bo'lsa,bemor o 'z xohishi bo'yicha muloqotga kirishishgnutq va tovush ohangiga ahamiyat berishi, sizning berayotgan m a’lumotingizga javob berishi lozim;sizdagi kayfiyat bemor bilan muloqotga ta’sir qiladi,gapda,so'zda,tovush ohangida qayg‘urish,farqsizlik,g’azab,qo'rquv,xafalikkabi hissiyotlaringizni namoyon qilmaslik zarur;tovush balandligini to'g'ri tanlash, sizni eshitadigan darajada suhbatlashishlozimbaqirib gapirish yaramaydi;suhbatlashish lozim.Muloqotning samaradorligi uchun hazil ham ijobiy ta’sir qiladi.Parvarish vaqtida hamshira qiziqarli so'zlar aytishi mumkin,harqanday og'riqni qoldirishda hazil katta yordam berar ekan.kabi hissiyotlaringizni namoyon qilmaslik zarur;tovush balandligini to'g'ri tanlash, sizni eshitadigan darajada suhbatlashish lozim, baqirib gapirish yaramaydi;sizni tushunishganligi haqida xulosa hosil qilish uchun, insonga
ochiq savollar berish lozim, «Siz tekshiruvga tayyorlanayapsizmi?»,
«Tekshiruvga tayyorlanishni tushundingizmi?» kabi savollar unga ozor
berishi mumkin.a moyillik bildirsa,bu eng yaxshi vaqt deb hisoblanadi. Bemor o'z xohishi bilan ahvoli, parvarish rejasi,hamshira muolajalari haqida savol be radi.





Yozma (noverbal) muloqotning hamshira uchun ahamiyati katta.Bu muloqotda quyidagi ko'rsatkichlar inobatga olinsa,samarali bo'lishi mumkin:-toza va chiroyli yozish (agar yozuvingiz xunuk bo'lsa,bosma harf bilan yozing) harflarning yirik-maydaligiga va rangiga ahamiyat berish zarur(bemorning ko'rish o'tkirligi sust bo'lsa,oq qog'ozga qora yoki ko'k rangda bosma harflar bilan yozing)xabarnomaga barcha m a’lumotlar kirganligi haqida ishonch hosil qilish kerak;xatosiz yozishga harakat qilish lozim, xato bilan yozish hamshira obro'sini tushirib yuboradi;tushunarli va sodda so'zlar bilan yozish kerak;ma’lumotlarga dastxat qo'yish lozim.Yozma muloqotning samaradorligi bir qancha omillarga bog'liq:o'qiy olish, tushunish, ko'ra olish, yozilgan ma’lumotni tushuna olish (o'zbekcha, ruscha).Shu bilan bir qatorda yozma ma’lumot yana samaraliroq bo'lishi uchun quyidagi qoidalarga amal qilish kerak:o'qishni bilmaydiganlarga chizib ko'rsatish;vaqtini aniq ko'rsatish (ertalab, kechqurun);ziyrak bo'lish, barcha ma’lumot kiritilgan kiritilma ganligiga diqqat qilish.So'zsiz (noverbal) muloqotni qo'l, yuz ifodasi, holat bilan amalga oshirish mumkin.Noverbal muloqotni kam dan-kam odam ongli ravishda nazorat qila oladi.




Psixologlar fikricha, insonning yuzi-«sotsial signallarni qabul qiluvchi va yuboruvchi markaz»,inson yuzida eng ko'p ma’no tashuvchi-ko'zlar hisoblanadi. Ko'zlarga qarab aytilmay qolgan ma ’lumotlarni olish mum kin. Ayrim vaqtlarda so'zlardan ko'ra,ko'zlardan ko'p m a’lumot olinadi. Shuning uchun ko'zga qarab turib muloqot qilish, noverbal muloqotning asosiy yo'li hisoblanadiHarakatlar tilida qo'l m uhim rol o'ynaydi.Q o'l tushuntirilayotgan narsalarning shaklini,hodisa sodir bo'layotgan joyni ko'rsatadi.Qo'l odamning hissiy holatini bilishda ishtirok etadi.Masalan,odamning notinchligini qo'llarining to'xtovsiz harakatidan,ularni qirsillatishidan bilish mumkin. Nover bal muloqotning asosiy aspektlaridan biri hamshiraning tashqi ko'rinishidir. Agar hamshira did bilan kiyinsa, bemorda unga nisbatan ishonch ortadi. Shuni aytib o'tish lozimki,turli mamlakatlarda ekologiya, rivojlanish, madaniyat, dinga bog'liq holda hamshiraning tashqi ko'rinishi va ishiga talablar qo'yiladi.Hamshiraning yuz ifodasi bemor bilan muloqotga sezilarli darajada ta’sir ko'rsatadi.Masalan, kulgi salomlashuv yoki m a’qullashni bildirsa, qovoqlarini solish qoniqarsizlik yoki jahlni bildiradi.Tekshiruv natijasida 6 ta asosiy hissiyot:hayronlik,qo'rquv,g'azab, baxtiyorlik, xafalik, ko'ngilsizlik aniqlangan.

• 
  Noverbal usul-q o'l bilan yelkani silash yoki quchoqlash hamshi raning bemorga bog'lanishini,ruhiy qo'llab quvvatlashini,ma'qulla- shini anglatadi.Hamshiralik ishi bo'yicha mutaxassislar bemor ning holatini baholashda noverbal muloqot,ya’ni qo'l bilan ush lash, tegish mahoratidan guvohlik beradi deyishadi
  
• 
  Ishonchli muloqot.Odam qanday muloqotni tanlashidan qatt’i nazar, ma'lumot berilayotgan odamga m a’qul kelishi kerak. Bunda ishonchli muloqot turi to'g'ri keladi.
  
• 
  ishonchli, m a’noli, yuqori saviyali bo'lsa, m a’lumot qabul qiluvchi odamning ishonchi ortadi. Ayrimlar o'ziga ishonib, ishonchli muloqotni agressiv muomala bilan ahnashtiradi. Shuning uchun bu muloqot ancha o'ylab, tanlab qilinadi va qanday ta’sir qilishi haqida ham o'ylash lozim bo'ladi.
  
• 
  Bemor hamshiraga nisbatan qo'pollik qilayotganda quyidagi ko'rsatmalarga rioya qiling:bemorning gapini haqorat deb tushunmang,ayrim odamlar ularni boshqa birov xafa qilgan bo'lsa ham,salbiy his-hayajonni oldiga kelgan odamlarga to'kib soladi,xotirjam bo'lmaguningizcha chuqur-chuqur nafas olib,10 yoki 20 gacha sanang-agar tilingizga ko'ngilsiz so'z kelsa, xonadan chiqib keting (bemor xavfsiz holatda bo'lsa)tanaffus qiling, ochiq havoda aylanib keling yoki suv ichib yuboring,bo'lib o'tgan voqeani hurmat qilgan kishingizga aytib berishingiz mumkin;hamshiraga hurmatsizlik qilgan bemor bilan qayta suhbatlashib, hamshira o 'z vazifalarini davom ettirishini tushuntiring.
  
• 
  Shunday holatlardan so'ng,noqulay ahvolga tushib qolish mumkin.Noqulay ahvolga qaramay, muloqotni davom ettirish uchun ko'rsatmalar:bir necha daqiqaga tanaffus qilish lozim, tinchlanmoq, kechirayotgan hissiyotini o'ylamaslik,ham suhbat muloqotiga diqqatni qaratish;
  

Suhbatdoshiga qiziqish bilan qarash, yuz ifodasida, harakatlarida bemor hamshiranig qiziqishini sezishi lozim;bemorn i suhbatga qayta taklif etib: ,,O’zingizni qanday his qilayapsiz?”,,O‘zingiz yolg’iz qolgingiz kelayotga niga ishonchingiz komilmi?”degan savollar berishi lozim;ayrim hollarda hamsuhbat ma’lumotini o'zingiz toldirishingiz mumkin:«Siz oilangizni chin dan ham sog'inayapsizmi?»hamsuhbatni tinglash ayrim hamshiralar uchun yagona yordam hisoblanadi.Bemor savollariga javob qidirayotganligini hamshiraning o ‘zi sezib, javob bera olmasa, javob bera oladigan odamni topish va bem or savollariga javob berishni iltimos qilish kerak.





Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash.Samarali muloqot,ijtimoiy qo’llab-quvvatlashda katta yordam ko‘rsatish odamning bo‘layotgan hodisalarga munosabatini o’z gartiradi.Ijtimoiy qo’llab-quvvatlash verbal va noverbal usullar bilan amalga oshiriladi. Odamning tashqi ko'rinishi haqida ijobiy xulosa, yordam uchun tashakkur, tushunish, erishgan natijalarini va o'z-o'ziga xizmat qilishni rag'batlantirish verbal ijtimoiy qo'llab-quvvatlashga imkon bo'ladi.Bemorga tegish, quchoqlash, kulgu, bosh irg'ash-noverbal ijtimoiy qoilab-quvvatlash dir.Ijtimoiy qo‘llab-quwatlash:odamning sog'lig'iga ijobiy ta ’sir qiluvchi xat ti-harakatlarini mustahkamlaydi, har doim ham ijobiy natija beravermaydi, harakatlaringizni davom ettiravering,noumid bo’lmang,bu harakatlar takror- tak ror qaytarilsa, samarali bo'ladi