“Tasdiqlayman ” Buxdu agronomiya va biotexnologiya fakulteti dekani: H. T. Artikova

Ishning borishi: Qorong`i joyga quyilgan o`simlik bargi bandi bilan birga uzib olinadi. Barg plastinkasi biror xil shakl yasalgan qora qog`oz bilan yopiladi, bandi esa kolbadagi suvga solib qo`yiladi. So`ngra kolbaning ustiga shisha qalpoq yopib kuchli sun`iy yoki tabiiy yorug`lik tushib turadigan joyda 1-2 soat saqlanadi. Fotosintez protsessi yaxshi o`tishi uchun bargni ko`p miqdorda karbonat angidrid bilan ta`minlab turish lozim. Buning uchun marmar yoki oq bo`r solingan idishga kislota quyilib, uni shisha qalpoq ichiga joylanadi.

Oradan 1-2 soat o`tgach barg shisha qalpoq ichidan chiqarib, undagi qora qog`oz olib tashlanadi va darhol qaynab turgan suvga solinadi, keyin spirtda qaynatib rangsizlantiriladi. So`ngra uni birorta yassi idishga yoziladi va ustiga yod eritmasi tomiziladi. Agar yorug`lik ta`siridan kraxmal hosil bo`lsa, u holda qora qog`ozdagi shakl o`rni ko`k rangga o`zgaradi.


13- mashg`ulot. Nafas olish intensivligini aniqlash
Mashg`ulot uchun kerak-yaroqlar : 300-500 cm³ hajmli kolbalar, ilmoqli tiqinlar, doka xaltacha, 0,1 n. NaOH yoki KOH , 0,1 n. HCl fenolftalen, Byuretkalar analitik tarozi, qora xaltachalar, unayotgan urug`lar va o`simliklar.
O`simliklarning nafas olish jarayoni turli xil usullar bilan, ya`ni qabul qilinayotgan kislorod miqdorini hisobga olish yo`li bilan ajralib chiqayotgan CO<sub>2</sub> ni hisobga olish va boshqa usullar bilan aniqlanadi.
O`simliklarning nafas olish jarayonida ajralib chiqqan CO₂ ning miqdori maxsus yutuvchi eritma NaOH yoki KOH eritmalarni ishlatib aniqlash mumkin. Bu reaksiya quyidagicha yoziladi:
CO₂ +2NaOH Na₂ CO₃ + H₂O
O`z navbatida ishqor miqdorini esa neytrallash reaksiyasidan foydalinib aniqlash mumkin:
NaOH +HCl NaCl+H<sub>2</sub>O
Bu mashg`ulotda o`simliklarning nafas olish intensivligi CO<sub>2</sub> miqdorini hisobga olish usuli bilan aniqlanadi.
Ishning borishi: Bu mashg`ulotni o`tkazish uchun 300-500 cm<sup>3</sup> hajmdagi shisha kolbalardan foydalaniladi. Kolbalarning og`ziga maxsus ilmoqli tiqinlar germetik holatda o`rnatiladi. Ishni boshlashdan oldin bir necha minut (10-15) davomida kolbalarning tiqinlari ochilib, laboratoriyadagi bir xil havo bilan ta`minlanadi. So`ngra maxsus byuretkadan foydalanib, kolbalarga 25 ml dan kontsentratsiyasi 0,1 n. bo`lgan NaOH solib chiqiladi va kolbalarning tiqinlari berkitiladi. Tekshirilayotgan o`simlik namunasidan, ya`ni urug`lardan 10 g (o`simlik bargidan esa 5g) tortib olinib, dokadan tayyorlangan xaltachaga solinadi.
Bu xaltachalar kolba tiqinining ostki ilmog`iga osib qo`yiladi. O`simlikning yashil qismlari ishlatilganda esa urug`larni xaltachaga solmasa ip bilan bog`lab, tiqin xaltachasiga to`g`ridan-to`g`ri osib qo`yish mumkin. Tajribada o`simliklarning yashil qismidan foydalanilganda kolbalarning ustki qora xaltacha yoki qora qog`oz bilan yopib qo`yiladi. Urug`lar ishlatilganda esa kolbalarning ustini yopish shart emas.Tajriba 30 minut davomida o`tkaziladi. Bu vaqt ichida kolbalardagi eritma ustida parda hosil bo`lishiga yo`l qo`ymaslik uchun 2-3 marotaba sekinlik bilan chayqatiladi. Tajribaning eng muhim talablaridan biri shu vaqt davomida ilmoqda osilgan urug`ning xaltacha yoki o`simlik qismi ishqorga tegmasligi kerak.


Tajriba vaqti yugagandan so`ng tajribadagi urug`lar yoki o`simliklar olinadi va undan ishqorga 2-3 tomchi fenolftalein tomiziladi. Kolbalarda hosil bo`lgan rangli eritma konsentratsiyasi 0,1 n. HCl eritmasi bilan titrlanadi. Titrlash uchun sarflangan kislota miqdori belgilanib olinadi. Kontrol uchun yuqorida o`tkazilgan tajriba kolbalarga urug` yoki o`simlik solmasdan takrorlanadi. Olingan natijalar quyidagi jadvalga yoziladi.