“Tasdiqlayman ” Buxdu agronomiya va biotexnologiya fakulteti dekani: H. T. Artikova

7-mashg’ulot. Ildiz bosimining guttatsiya hodisasidan aniqlash
Ishning borishi. Guttatsiya hodisasini aniqlash uchun g’alla o’simliklar tuvakda o’stiriladi. Tuvakchada ko’karib turgan g’alla o’simliklarining maysalari yaxshilab sug’oriladi. So’ngra bu sug’orilgan maysalarning ustiga shisha qalpoqcha yoki stakan qoplanadi. Oradan 30-60 minut o’tgach, maysa barglarining uchlarida suv tomchilari paydo bo’ladi. Agar filtr qog’ozi bilan bu tomchilarni ehtiyot qilib shimdirib olib maysalarning ustiga qaytadan shisha qalpoqcha yoki stakan qoplansa, yana maysa barglarining uchlarida suv tomchilari paydo bo’ladi. Bunga guttatsiya hodisasi deyiladi. Guttatsiya hodisasi havo va tuproq tarkibidagi namlik oshib ketganida yuzaga keladi. Chunki namlikning normadan ko’p bo’lishi suv bug’lanish protsessiga qarshilik ko’rsatadi.
O’simliklardagi ortiqcha suv ildiz bosimi natijasida barg uchlaridan siqib chiqariladi. Shu yo’l bilan ildiz bosimi o’simlik tarkibidagi suvni normal saqlab turadi. Guttatsiya hodisasining borishini har bir namlik sharoitida va turli temperature ta’sirida aniqlash mumkin.
Ildiz bosim kuchini aniqlash uchun kishida yaxshi o’sgan geran, fuksiya va boshqa o’simliklardan, yozda esa qovoq, pomidor, bodiring, qovun, paxta, makkajo’xori va boshqa o’simliklardan foydalanish mumkin.
Tajriba o’tkaziladigan o’simlikni bir kun oldin kechqurun yoki tajriba kuni ertalab yaxshilab sug’oriladi. Keyin bu o’simlikning poyasi yer yuzidan bir necha santimetr (3-5 sm) balandlikdagi qismidan o’tkir scalpel yordamida qirqiladi. O’simlik poyasining qirqilgan yer yuzida qolgan qismiga, ya’ni tugunchasiga kauchuk trubka o’rnatib, unga shisha nay kiygiziladi.
Shisha nay ichiga rangli suv yoki glitserin eritmasi quyilib, suyuqlik sathi belgilanadi. So’ngra shisha nay ichiga kesilgan poyadan suyuqlik chiqib, yig’ila boshlaydi. Bu kesilgan poyadan suyuqlikni chiqishi o’simlikning “yig’lash”, suyuqlikni esa o’simlik shirasi deyiladi. Shira chiqishini va shisha trubka ichida yig’ilishini butun kun davomida har ikki soatda kuzatib turish zarur. Kechasi ajralgan o’simlik shirasi miqdorini o’simlik turiga va tashqi sharoitiga bog’liq bo’ladi. Ildiz bosimi qancha kuchli bo’lsa, nay ichidagi suyuqlik (shira) shuncha ko’p va tez ko’tariladi. Tajriba natijasini yakunlashda o’simlikning turiga, iqlim sharoitiga qarab, o’simlik shirasi har xil miqdorda chiqishini va ildiz bosimi kuchining o’zgarishini talabalarga tushuntirish zarur.