|
professional
maslahatlarning
ya’ni,
profkonsultatsiya
rolini alohida ta’kidlaydi.
67
Chunki uning ta’kidlashicha, konsultatsiya yoki maslahat – tavsiyaviy
xarakterga ega, ya’ni, shaxsga u yoki bu kasbni majburan egallashini talab etmaydi,
balki uning afzalliklari, qiyinchiliklari va insondan talab qiladigan sifatlarini ochiq
bildirib, tanlash tavsiya etiladi. Bunda shaxsning bu kasbga qanchalik ruhan
tayyorligi, undagi mavjud sifatlar va kutishlar bilan kasb talab qiladigan
professional sifatlarning qanchalik mos, mutanosibligi masalasi aniqlashtiriladi.
Uning oqibati sifatida profesional tanlov ro‘y berishi mumkin.
Psixologiyada
professional saralash
tushunchasi mavjudki, uning ma’nosi –
odamning u yoki bu kasb turiga yoki ish o‘rniga undagi insoniy sifatlarning
yaroqligi darajasi, kasbga taalluqli professional normalarning egallashi mumkin
bo‘lgan lavozimga to‘g‘ri kelishidir.
Bunday
saralashning
4 hil jihati farqlanadi:
tibbiy;
fiziologik;
pedagogik;
psixologik.
67
Батаршев А.В. Психодиагностика в управлении: Практическое руководство: Учеб.- практич. пособие.-М.:
Дело, 2005.- С.154-157.
94
Tibbiy professional
saralash
tibbiy asbob-uskunalar, tekshirish anjomlari
yordamida odam organizmidagi ayrim alohida olingan funksional tizimlarining
shakllanganligi, rivojlanganligi darajasini aniqlaydi.
Fiziologik saralash – insonning konkret fiziologik holatlarining ishga
namoyon bo‘lishi darajalarini belgilaydi, masalan, charchoqlarga berilishi va ishga
layoqati; stressogen omillarga qanchalik berilishi mumkinligi, og‘ir ish sharoitlari,
kuchli tavakkal qilish sharoitiga chidamliligi, tunlari ishlaganda yoki favqulotda
holatlarda ishlay olishi imkoniyatlarini inobatga oladi.
Pedagogik professional saralash shaxsdagi kasb bilan aloqador maxsus
bilimlar ko‘lamini, ko‘nikma va professional malakalarning rivojlanganligini
aniqlashga yo‘naltirilgan bo‘ladi.
Nihoyat, eng muhimi – psixologik saralash – verbal testlar hamda
so‘rovnomalar, proektiv metodikalar, maxsus apparatlar, so‘hbatlar vositasida
amalga oshiriladi. Ular yordamida shaxsning layoqatlari va qobiliyati, qadriyatlari
tizimi.
Profesional intilishlari, motivlari, qiziqish va intilishlari aniqlanadi.
Professional saralashning maqsadi va muddaosi professional tanlovdir.
42-rasm
Professional tanlov – bu insonga uning ichki va
tashqi imkoniyatlarini, kasbga mosligining barcha
jihatlarini (tibbiy, fiziologik, pedagogik hamda
psixologik) o‘tkazilgan tekshiruvlar natijasi
o‘laroq tavsiyalar berilishi jarayonidir. Bundan
odam o‘zining qanchalik shu kasbga mosligi yoki
to‘g‘ri kelishi, kasbiy talablarga javob berishi yoki
bermasligi to‘g‘risida tasavvurlarga ega bo‘ladi.
Amaliyotda professional saralashning natijasi sifatida amalga oshirilgan
professional tanlov odamning individual psixologik xususiyatlari hamda shaxsiy
fazilatlarining tanlagan yoki tavsiya etilayotgan kasbga nechoqlik mosligini
bildiradiki, endi shular asosida shaxs o‘zining butun qobiyatinini amalda namoyon
etishga hozir bo‘lishi lozim bo‘ladi.
Turli bosqichlardagi ta’lim massasalarida amalga oshirilgan professional
saralash hamda tanlov o‘ziga hos mehnat ekspertizasi rolini o‘ynaydi. Ikkala
shakldagi tadbirlarda namoyon bo‘ladigan mehnat eksperptizasi ishlab chiqarish
amaliyotida quyidagilarning oldini olishga imkon beradi:
imkoniyati nuqtai nazaridan odamga mutloq to‘g‘ri kelmaydigan
mehnat faoliyati bilan shug‘ullanishiga chek qo‘yadi (masalan, u yoki bu mehnat
turi bilan shug‘ullanishiga yoshi to‘g‘ri kelmaydi, salomatligi ko‘tarmaydi,
ma’lumoti mos emas, psixofiziologik tomondan mos emas);
u yoki bu mutaxassislikka har tomonlama to‘g‘ri keladigan,
yuklatilgan vazifalarni salomatligiga ziyon etkazmagan xolda maromida bajara
oladigan insonlarni shu kasb uchun tanlash;
95
qaysi mehnat faoliyati turiga shu shaxsning qobiliyati ko‘proq mos
ekanligini bilgan xolda unga tavsiyalar berish uchun.
Yuqoridagilarning dastlabki ikkitasi muvaffaqiyat bilan ado etilgan taqdirda
uchinchisi o‘z o‘zidan yuqori saviyada bajariladi.
Psixologik nuqtai nazardan profesional tanlov amalga oshirilishi uchun
quyidagi omillar va shartlar inobatga olinishi kerak:
12-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
