Tarmoq texnologiyalari

4-qadam:
O‘quv materiallarini talabalar darsdan oldin dars 
mazmunini bilib olishlari uchun moslash zarur. «Flipped classroom» 
modelini o‘tkazish talabalar darsga tayyor bo‘lishlari kerakligini 
anglatadi, chunki aks holda ular faol auditoriyadan samarali foydalana 
olishlari mumkin emas. Shuning uchun darsdan oldin ishlash variantlari 
to‘g‘risida yaxshilab o‘ylab ko‘rishlari kerak. Talabalardan quyidagi 
variantlardan birini yoki bir nechtasini ishlatishini so‘raymiz: Kerakli 
ma’lumotlardan (kirish boblari, tegishli mavzular va boshqalar) unumli 
foydalanish; Internetda onlayn mavjud bo‘lgan video va audio 
materiallar (yozilgan ma’ruzalar, simulyasiyalar va boshqalar) bilan 
tanishish; Oddiy usuldan boshlagan ma’qul, chunki talabalar 
auditoriyada an’anaviy usulga odatlanib qoladilar. Dastlab ma’ruzalar 
o‘qishga, keyin esa darslar davomida uy vazifasi kabi mashg‘ulotlarga 
odatlanish uchun vaqt kerak bo‘ladi. Yangi materiallarni noldan yaratish 
o‘rniga, mavjud manbalardan yoki internet onlayn tarkiblaridan 
foydalanamiz.
Shuningdek, talabalar ma’ruzalar uchun javobgar ekanligini 
tushunishlariga ishonch hosil qilish; talabalarga darsdan oldin ushbu 
o‘qish yoki ma’ruzalar haqida savollar berish imkoniyatini berish. 
5-qadam:
Shaxsiy ish yoki qo‘shimcha hamkorlik orqali 
auditoriyadan 
tashqarida 
faol 
o‘qishni kengaytirish usullarini 
rejalashtiramiz. «Flipped classroom» modeli talabalarining yangi 
bilimlari va ko‘nikmalari qanday qilib kengroq kursni loyihalashda rol 
o‘ynashi mumkinligini o‘ylab ko‘ramiz. Ular keyingi darslarda yangi 
tushunchalarga tayanadimi, kattaroq loyihaning elementlari ustida 
ishlayaptimi va hokazo? Bu savollar ayniqsa muhimdir, chunki talabalar 

---

65 
faqat bitta ma’ruza mashg‘ulotlarini o‘zlashtirgan deb o‘ylash mumkin, 
bu kamdan-kam hollarda barcha o‘quv natijalariga erishish uchun 
yetarli. 
Talabalarga yangi bilimlarini berishda yordam uchun quyidagi 
variantlardan birini yoki bir nechtasini ko‘rib chiqamiz: mashg‘ulotning 
boshlanish vaqtida bahs-munozarani davom ettirish uchun onlayn-
forumlarni (forum, ijtimoiy tarmoqlar va hakozo.) qo‘llash; talabalar 
amaliy ishlarni mustaqil ravishda bajara olishlari uchun qo‘shimcha 
baholash yoki vazifalarni belgilash lozim. Shunday qo‘shimcha ishlarni 
Moodle LMS tizimi yordamida bajarish maqsadga muvofiqdir, chunki 
unda qayta aloqa tizimi mavjud; talabalardan turli vaziyatlarda yoki 
holatlarda yangi bilim va ko‘nikmalarni talab qiluvchi kichik 
topshiriqlarni yaratish; talabalar auditoriyada yoki hamkorlikda 
qo‘shimcha topshiriqlarni bajarishini davom ettirishi uchun o‘qitishning 
norasmiy guruhlarini kengroq shakllantirish; auditoriyada o‘quv 
imkoniyatlarini kengaytirishda, talabalarning bahs-munozaralari yoki 
mashg‘ulotlarini davom ettirishlari uchun hamkorlikda personal o‘quv 
bilimlarni qayta ishlash.
Binobarin, bu esa SMART-texnologiyalar, ya’ni, Smart-doskalar, 
Smart-o‘quv 
qo‘llanmalari, 
Smart-proektorlar, 
interaktiv 
va 
kommunikativ xarakterdagi elektron o‘quv materiallarini yaratish va 
tarqatishning dasturiy ta’minotlari hamda buyumlar interneti - IoT 
(Internet of things) larning tizimlashgan xizmatini joriy etishni nazarda 
tutadi.(10-ilova.) Bugungi kunda bu oliy ta’lim muassasalariga o‘quv 
jarayonini yaxshilashda to‘g‘ri qaror qabul qilish, o‘quv binolari 
havfsizligini 
ta’minlash 
va 
boshqa 
qator 
yo‘nalishlarda 
ko‘maklashmoqda. Onlayn darsliklar, virtual auditoriyalar va 
konferensiyalar ta’lim texnologiyalarining asosiy qismiga aylandi. 
Har bir mashg‘ulot uchun mo‘ljallangan texnologik xarita 
o‘qituvchidan
ijodkorlik, o‘z burchiga mas’uliyat bilan yondashuvni talab qiladi. Har 
bir
mashg‘ulot, mavzu, o‘qituvchining o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘lgan, 
talabaning
ehtiyojidan kelib chiqqan, ma’lum bir maqsadga yo‘naltirilgan, oldindan 
loyihalashtirilgan, ijobiy natija berishga kafolatlangan bo‘lishi kerak.
O‘quv loyihasi – 1) talablarning muammolarni izlash, tadqiqot 
qilish

---

66 
va echish, natija (echim)ni mahsulot ko‘rinishida rasmiylashtirishga 
qaratilgan mustaqil o‘quv faoliyatini tashkil etish usuli;
2) nazariy bilimlar asosida amaliy topshiriqlarni echishga 
qaratilgan o‘quv harakati vositasi;
3) rivojlantirish, tarbiyalash, ta’lim berish, bilimlarni boyitish, 
mustahkamlash va malakalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan didaktik 
vosita hisoblanadi. 
O‘qituvchi talabaning bilish faoliyatlarini tashkil qilish maqsadida 
o‘quv ishlarini olib borar ekan, avvalo ta’lim jarayoni orqali uch 
vazifani, ya’ni bilim berish orqali uch maqsadni hal qilishi lozimligini 
unutmasligi kerak. Bu maqsadlar o‘qituvchi va talabalar faoliyatini 
birlashtiradi. 
1)