|
1.2. Gunki janrida yozilgan asarlar
• Shomonki (“Masakado yozuvlari”) –bu janrda yozilgan birinchi mashhur asari, Joxey va Tengyo (936-941-yillari) qo‘zg‘olonlariga bag‘ishlangan.
• Mutsu-vaki (“Mutsu mamlakati haqidagi afsona”) - 1051-1062-yillardagi Minamoto no Yoriyoshi va Minamoto no Yoshie Mutsu viloyatining isyonkor hukmdori Abe no Yoritoki va uning o‘g‘illari bilan bo‘lgan to‘qqiz yillik urush haqida hikoya qiladi.
• Oshu gosannen ki (“Oshu yurtidagi uch yillik urush yozuvlari”) “Gosannen urushi” (1083-1087) deb nomlangan yangi samuray qo‘zg‘olonining Minamoto no Yoshie armiyasi tomonidan shu viloyatda bostirilgani haqida hikoya qiladi.
• “Tayheyki” (“Buyuk tinchlik ertagi”) XIV asrning ikkinchi yarmida yozilgan yapon tarixiy feodal dostoni hajmi jihatidan bu janrda yozilgan eng yirik asari bo‘lib, 40 ta o‘ram (svitka) dan iborat bo‘lib, uning markazidan 1318-1367 -yillardagi Janubiy va Shimoliy sulolalar o‘rtasidagi urush bilan bog‘liq voqealar o‘rin olgan.
Tarkibiy jihatdan Tayheiki uch qismga bo‘lingan. 1-12-o‘ramlar imperator Go-Daigoning shikkenlarni (shogunal regentlar) - mamlakatning haqiqiy hukmdorlarini ag‘darish rejalarining kelib chiqishi haqida gapiradi. 13-21-o‘ramlar Nambokucho davri voqealariga, Kyotodagi Ashikaga Takauji shimoliy sudi va Nara yaqinidagi Yoshino shahridagi imperator Go-Daigoning janubiy sudi o‘rtasidagi urushga bag‘ishlangan. 22–40-oʻramlar hikoyasi Shimoliy sulolaning gʻalabasi va Muromachi Shogunatining tashkil topishiga qaratilgan.4
Tayheiki shuningdek, ko‘p sonli romanlar va 60 dan ortiq buddist setsuva hikoyalarini o‘z ichiga oladi.
II BOB. GUNKI MONOGATARINING O‘ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
2.1. Gunkining uslubiy xususiyatlari
Gunkilar birinchi navbatda adabiy tilining yangi turida yozilganligi bilan ajralib turadi. Unda Heyan davrida foydalanilgan “wabun” o‘rniga “wakan-kongobun” (aralash xitoy-yapon tili) ishlatilgan. Bu til butunlay ikki xil kelib chiqishga ega boʻlgan ikkita elementdan tashkil topgan boʻlib, , ular allaqachon koʻplab xitoycha birliklarni qabul qilgan, ammo ularni hali toʻliq oʻzlashtirmagan oʻsha davrdagi Yaponiyadagi soʻzlashuv nutqining haqiqiy manzarasini aks ettiradi. Boshqa tomondan, gunki tili nutqning stilistik elementlarining xuddi shunday aralashmasi bilan tavsiflanadi: gagenning “nafis so‘zlari” va zokugoning “vulgar” iboralari. Boshqacha qilib aytganda, gunki tilida biz Heyan monogatari tilining elementlarini, shuningdek, bir qator umumiy so‘zlarni ko‘ra olamiz.
Gunkidagi tasvirlash g‘ayrioddiyligi bilan ajralib turadi. Semantik vositalardan foydalanganda ularrdagi notekislik va nomutanosiblikni ko‘rishimiz mumkon. Metaforik va metonimik bezaklar ko‘pincha juda ko‘p keltirilgan. Ayniqsa taassurot uyg‘otish uchungina qo‘llanilgan dabdaba va bo‘sh ritorika, keraksiz bezak ko‘p qo‘llanilgan, ba’zan ular bo‘g‘inga butunlay sun’iy kirish orqali paydo bo‘ladi va atrofdagi stilistik muhitga yomon moslashadi.5
Va shunga qaramay, gunki juda o‘ziga xos stilistik tuzilishga ega. Unda bir vaqtning o‘zida - Heyan uslubi va qo‘pol nutqning mavjudligiga qaramay, xitoycha inqiloblar va “Azuma uslubi” (yarim xitoy, yarim kanto tili) deb ataladigan yo‘nalish seziladi. Bu juda ham o‘ziga xos uslub. Balki aynan bunday qorishgan elementlarning bunday birikmasi o‘ziga xoslik taassurotini uyg‘otadi. Faqat bitta narsa aniq: Heyan romanlarida oxir-oqibat tushib ketadigan tilning zerikarli bo‘lib ketishi kabi zaiflik umuman yo‘q. Jonlilik, nutq energiyasining xarakterli ta’siri yaratilgan; ekspozitsiya Heyan davri adabiyotiga mutlaqo noma’lum kuch bera olgan. Misol uchun Kiyomoriyning o‘limi tasviri tasvirida, nutqning o‘tkirligi, keskinligi, go‘yo nutqini kesib tashlangandek, umuman noma’lum bo‘lib qolishi ana shunday energiyana bera olgan. Bir vaqtning o‘zida mavjudlik leksik elementlarning xilma-xilligi, masalan: “nafis so‘zlar’, vulgarizmlar, kitaizmlar va buddist ifodalar, - tasvirning g‘ayrioddiy jonli va rang-barang ritmini yaratadi: ko‘pgina monogatarilarga xos bo‘lgan monotonlik va bir xillik, endi bu yerda uchramaydi; ularning o‘rniga - leksik turlarning tez o‘zgarishi va qisman sintaktik qurilish; turli semantik ahamiyatga ega bo‘lgan soyalarning boyligi, kutilmagan burilishlar; boshqacha qilib aytganda – ko‘pincha juda injiq ritm mavjud.
Jang sahnalari odatda jangchining kiyimi va qurol-aslahalarining tavsiflarini o‘z ichiga oladi, ular jangchini ta’riflash va shaxsiy xususiyatlarni tasvirlash uchun ishlatilgan. Yana bir xarakterli xususiyat - bu jangchining nutqi bo‘lib, unda nafaqat uning shaxsiy ismi va unvoni, balki uning oilaviy aloqalari va yutuqlari ro‘yxati ham keltirib o‘tilgan.
Janglarni tasvirlashda gunkilar eposga xos ko‘tarinkilik va giperbolizmni, keskinlik va harakat tezligini ifodalovchi dinamikaga katta e’tibor qaratgan. Afsonalar mualliflari tasvirida jangchilarning kuchi va epchilligi oddiy odamlar bajara olmaydigan hatti-harakat bo‘lgan. Jangchilar odatda “yuz odam qo‘zg‘atishi qiyin bo‘lgan” toshni ko‘tarishga qodir, “besh yuzta otliq jangchining eng qalin qismini yorib kirib, ularni g‘arbdan sharqqa va shimoldan janubga haydab chiqaradi”, kutilmagan hujum bilan “dushmanlarni o‘zining atrofiga xochsimon qilib uloqtirib yubora oladi”gan haybatli shaxslar sifatida tasvirlangan.
Hikoyaning umumiy shakli odatda uch qismdan iborat bo‘lib, ular mos ravishda urush sabablari, janglarning borishi va urush oqibatlarini tavsiflaydi. Matnlar odatda epizodlardan tashkil topgan bo‘lib, asosiy qismi qisqa hikoyalarga bo‘lingan, ko‘pincha aniq voqealarga qaratilgan. Bu matnning og‘zaki uzatilishi natijasidir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
