«Tariyxı dástan keleshegi bostan Qońırat» kirisiw

« Tariyxı dástan keleshegi bostan Qońırat »

KIRISIW
Merwert suwlı Altın kóldin hawası, Hár bir dártke dárman eken Qońırat Qaraqalpaqta qalalardn aģası, Kórmegenge árman eken Qońırat.
I.Yusupov
U’lemizdegi tariyxıy bes qalanıń biri bolg’an Qońırat jurtı - úlkemizdiń social-ekonomikalıq rawajlanıwına úlken imkaniyatlarg’a iye bolģan keleshegi bostan aymaqlardin biri. Qońırat 1927-jılı 3-iyulde shólkemlestirilgen.1963 - jılı Xojeli rayonına qosıp jiberilgen. 1964 - jılı 22 - fevralda qayta dúzilgen. Arqa-shıģıstan Moynaq rayonı, shıģıstan Ámiwdarya arqalı Kegeyli, túslik-shıģıstan Qanlikól, Shomanay rayonları, túslik ta’repten Túrkmenstannıń Tashawız walayatı, batis hám arqadan Qazaqstan Respublikasınıń Atıraw hám Aqtaw walayatları menen shegaralas.

Qoñırat ãyyemnen kiyatırg'an Ullı Jipek jolınıñ boyında, Ãmiwdãryanıñ
quyar jerinde jaylasqan qala. Qoñırat Orta Aziya xaliqlarınıñ Kavkaz, Shığıs
Evropa elleri menen qarim- qatnasindag'ı arqa-batistag'i dãrwazasi bolg'an.
Qoñırat qalası arqalı Gõne Ūrgenish, Xiywa, Samarqand, Buxara hãm basqa
da iri qalalarg'a õtken. Õz nãwbetinde Qoñırattıñ õnermentleri,
sawdagerleri Rossiya ellerine, ãsirese Qubla Ural, Volga boyı qalalarına
barıp sawda - satiq islegen. Õnermentshilikten basqa Qoñıratta diyqanshılıq,
mal sharwashılıg'ı, añshılıq, baliq jetistiriw rawajlang'an. Rayon aymag'i
tariyxiy hãm mãdeniy eskertkishlerge og'ada bay. Olar qala, qorg'an, bazar,
gūmbez, minara, meshit-medrese, qãbirstan, qudiqlar, suwg'arıw tarmaqlari,
kãrwan saraylardan ibarat. G'ãrezsizlik sharapatı menen biziñ xalqimizdıñ
sana - seziminde milliy oyanıw baslanip, õtmishke, tariyxiy hãm mádeniy qádiriyatlarımızg'a qızıģıwg'a, olardi tereñ añlawg'a, onı būgingi dãwir
talabi menen bayitip jaña basqishqa kõteriwge umtılıw kúsheymekte.
Qoñırat ãyyemgi dãwirlerden baslap – aq Turan oypatlig'indag'i Ãmiwdãrya
quyarlig'ınıñ awıl, qorg'an, qalalarınıñ arasinda òz ornı hâm salmag'ı bar
ūlkelerdiñ biri bolıp kelgen. Buni būgingi kūndegi tariyxshılarımız õzleriniñ
miynetlerinde tãn alg'an.

Qońırat rayonı sońg'ı jıllarda biraz jasarıp, onıń kórkine kórk, sawlatına sawlat qosatug'ın zamanogóy imaratlar salinip, zavodlar, kishi kárxanalar qurılıp, oqıw hám emlew orinlari ashildi. Rayon 6 posyolkadan, 11 awıldan, 42 elatlardan, 21 mákan puqaralarınan ibarat bolip, xalqınıń sani 115804 adamdı quraydı. Tazadan 8 mektep, 5 kolledj salındı. Diyarımız óziniń bay tariyxı, áyyemgi ruwxıy miyrasları, ózine tán bolg'an salt-dástúrleri, úrp-ádetleri menen xalqimizdiń xaqıyqıy ózligi, milliy hám uliwma insaniy qádiriyatlarin bayitiwg'a salmaqlı úlesin qosıp kelmekte. Rayon aymag'ında 50 ge jaqın tariyxıy hám arxeologiyalıq estelikler bolıp, olardan úshewi mámleketlik áhmiyetke, jigirması respublikalıq áhmiyetke iye. Qońırat óziniń miynet súygish xalqinıń pidákerlik miynetiniń, g'árezsizlik dáwirinde iske asırıp atırg'an dúnya júzlik áhmiyetke iye úlken qurilislarınıń, ilim, pán shoqqıların iyelewdegi záberdes ul-qizlarınıń aqıl- parasatınıń arqasında pútkil Oraylıq Aziyag'a tanıldı.

Kórsetkishke kirgizilgen materiallar tómendegi tártipte jaylastırıldı: (1) Qońırat tariyx betlerinde (2) Qońırat rawajlanıw jolında
Ádebiyatlar latın jazıwında izbe-iz alfavit tártipte jaylastırıldı. Materiallardı jıynaw derekleri: elektron, alfavit hám sistemalı katalogi, úlketanıw kartotekasi, gazeta-jurnal maqalaları kartotekasi.