Mavzu: akt haqida tushuncha Reja

---

Mavzu: AKT haqida tushuncha 
Reja: 
1. AKT haqida tushuncha 
2. Kompyuter va mobil aloqa texnologiyalari haqida tushuncha 
Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT)
- axborotni mustahkamlash, 
uni qayta ishlash va axborot almashish (uzatish, tarqatish, oshkor etish) bilan 
ta'minlaydigan texnologiyalar to'plamidir. 
AKT 
rivojlanishi 1600-1630 yillar borib taqaladi va shu davrlarda birinchi nazariy 
tushunchalar vujudga keldi. 1623 yilda birinchilardan bo’lib nemis olimi Shikkard va
1642 yilda Paskallar tomonidan Mexanik davr vujudga kelishiga asos bo’ldi.
Shu maqsad yo'lida 1942-45 yillarda birinchi bo'lib AQShdagi Pensilvaniya 
universitetida axborotlarni saqlash imkoniyatiga ega bolgan electron lampalar 
yordamida raqamli hisoblash mashinasi yaratildi. 30 tonna ( ba'zi manbalarda 70 tonna) 
o'girlikdagi, 150 kvadrat metrli xonani egallagan va 18 mingta elektron lampaga ega 
bo'lgan ulkan hisoblash mashinasi "ENIAK" deb nom oldi. 
1946 yili amerika olimi Djon Fon Neyman (1903-1957) shunday elektron 
hisoblash mashinalarini qurishni matematik jihatdan asoslab berdi. Bu hil mashinalar 
hisoblash texnikasi tarixida keskin burilish yasadi, fan-texnikaning turli sohalari jadal 
rivojlanishiga turtki bo’ldi. Keyinroq, AQShda va Buyuk Britaniyada "ADVAK", 
"EDSAK", "SEAK", "BINAK", "UNIVAK" va boshqa mashinalar yaratildi. Umuman, 
1950 yilelektron hisoblash mashinalarining taraqqiyotining boshlanishi bo'ldi. 
EHMlarning birinchi avlodi.(50-villar boshlarigacha) 
qatoriga MESM
, BESM-1, 
BESM-2, Strela, M-3, Minsk-1, Ural-1, Ural-2 ba boshqalar kiradi. Bu mashinalarning 
hammasi elektron lampalar asosida qurilgan. Ularning o'lchamlari katta, elektr quwatini 
ko'p iste'mol qiladi, amallarninh bajarilishi tezligi past, katta miqdorda axborotlarni 
saqlay olmaydi va ishonchsizligi bilan ajralib turadi. Bu toifa mashinalar sekundiga 
o'rtacha 10000 amal bajaradi. Xotirasiga faqat 2047 tahacha son sig'adi. 

---

EHMlarning 
ikkinchi 
avlodi. 
(1960 
yillarning 
boshlari) 
tranzistorlar 
(yarimo'tkazgich va magnit elementlar) dan tuzilgan. Bu avlodga mansub 
mshinalarning o'ziga hos xususiyatlaridan biri, ular qo'llanish sohasi bo'vicha 
ixtisoslashtinlgandir. Ikkinchi avlod EHMlarida oldingilariga qaraganda tezroq va 
ishonchliligi ko'proq ma'lumotlarni qayta ishlash imkoniyati yaratildi. 
EHMning ikkinchi avlodiga quyidagi mashinalar kiradi: Minsk-2, Minsk-22, 
Razdan-3, M-220, BESm-6,'MIR, Nairi, Minsk-32, Ural-14 va boshqalar. Bu 
mashinalarda qo'yilgan masalani tez yechish imkoniyatini yaratadigan dasturdan, 
masalani yechishda EHM bajarishi lozim bo'lgan amallar ketma-ketligidan foydalanish 
mumkin. 
EHMlarning uchinchi avlodi. (60-villarning oxiri) kopchilik tranzistorlar va turli 
xil ehtiyot qismlar o'rniga integral sxemalardan keng ko'lamda foydalanish bilan 
harakterlanadi. Integral sxemalarni ishlatish tufayli mashinalarning texnik va ishlatish 
xarakteristikalarini ancha yaxshilashga, jumladan, ixchamlashishi va ishlash tezligining 
oshishini ta'minlashga erishildi. Xotira sig'imi 2048 Kbaytgacha bordi. Shuning uchun 
ham bu turdagi mashinalarning nomi ES dan boshlanadi. Bu mashinalar turiga qarab, 
sekundiga 2 milliongacha turli arifmetik amal bajarishi mumkin bo'ldi. Shu davrga 
kelib Noutbuklar asri vujudga keldi.
EHMlarning to'rtinchi avlodi. 1970 yillardan etiboran paydo bo'la boshladi. Ularda 
element bazasi sifatida katta integral sxemalar. Ya'ni Ism kub hajmda 100 minggacha 
elementni birlashtirgan mikrosxema qo'llanildi. Bunday EHMlardan jamoa ravishda 
foydalanish EHMlar tarmog'ini va Shaxsiy kompyuter lar yaratish imkonini tug'dirdi. 
Hozirhi kunda ko'pgina o'rta maktablarga o'rnatilgan IBM, Yamaxa, Pravets-8A, 
AGAT, Osiyo, 
Toshkent
, Yoshlik kompyuterlari shu turdagi lardir. 

---

1-avlod (1950 yillar boshida). Element bazasi elektron chiroklar. Shaxsiy 
kompyuter katta hajmi, kup elektr kuvvati iste'mol etishi, kam harakatchanligi, kam 
ishonchliligi, kodlarda dasturlanishi bilan ajralib turgan. 
2-avlod (1950 yillar oxiridan). Element bazasi yarim utkazgichli elementlar. 
Oldingi avlod Shaxsiy kompyuter ga nisbatan barcha texnik xususiyatlari yaxshilangan. 
Dasturlashtirish uchun algoritmik tildan foydalanilgan. 
3-avlod (1960 yillar boshi). Element baza-integral chizmalar. Shaxsiy kompyuter
hajminng keskin kichrayishi, 
ishonchliligining ortishi
, samaradorligini ortishi. Ma'lum 
masofadagi terminallardan alohida bulish. 
4-avlod (1970 yillar urtalaridan). Element bazasi- mikroprosessorlar, katta integral 
chizmalar. Texnik xususiyatlari yaxshilangan. Shaxsiy kompyuter larning ommaviy 
chikarilishi. Rivojlanish yunalishi; yukori ishlab chikarish kuvvatiga ega kudratli kup 
prosessorli hisoblash tizimlari arzon mikro Shaxsiy kompyuterlarni yaratish. 
5-Avlod (1980 yillar urtalaridan). Intellektual kompyuterlar ishlab chikarila 
boshlandi. 
"Telefon" so'zini birinchi marta Charlz Bursel ishlatgan. U elektr xususiyatlariga 
asoslanib qurilgan telefoniya g'oyasini ishlab chiqdi va 1849 yilda u ustida ishlashni 
boshladi. Amaliy tamoyilni u 1854 yilda dissertatsiyada bayon qilgan 
1878 yilda, galvanik tokga asoslangan birinchi telefon paydo bo'ldi, u ixtirochi 
hisoblangan. Aleksandr Grem Bell. 1890 yilda Bell tomonidan xalqaro patent olingan. 
1898 yildan telefonlar uchun ATS lar tashkil etilgan.
1980-yillarda paydo bo'lgan dastlabki uyali telefon texnologiyasi taqdim qilgan 
ixtirochi AQSH lik Martin Cooperdir va Motorola kompaniyasini tashkil qildi. Hozirgi 
vaqtda, portfel tipidagi mobil telefonlar paydo bo'lgan bo'lsa-da, odatda ularni 
mashinaga yoki yuk mashinasiga o'rnatish kerak. 1985 yil Motorola kompaniyasiga 
asos solidai 
1980-yillarning boshlarida 1G "g'isht telefonlari" orqali faqat ovozli aloqa sifatida 
joriy qilingan. 1989 yilda xuddi shu kompaniya Motorola MicroTAC yangi modelini 
taqdim etdi. Uch ming dollarga tushdi. O'sha paytda qurilma eng kichik uyali telefon 
hisoblanardi. 1992 yilda MOTOROLA telefonning inson kaftiga osongina sig'adigan 

---

miniatyura modelini taqdim etdi. Ko'p o'tmay, 1990 yil iste'molchilar taniqli 
Finlyandiya kompaniyasi NOKIA tomonidan chiqarilgan. NOKIA 1011 modelini 
ko'rdilar - bu ulkan GSM telefoni edi. PDA-ga ulangan birinchi telefon (birinchi 
kommunikator) 1993 yilda BellSouth / IBM tomonidan chiqarilgan va birinchi 
mahkamlangan telefon (ular "qurbaqa" deb nomlana boshlagan) 1996 yilda xuddi shu 
MOTOROLA tomonidan ishlab chiqarilgan. 
Keyinchalik 1991 yilda, rivojlanishi 2G tanishtirdi Qisqa xabar xizmati (SMS) 
va Multimedia xabar xizmati (MMS) imkoniyatlari, rasmli xabarlarni telefonlar 
o'rtasida yuborish va qabul qilishga imkon beradi. 1998 yilda qo'llab-quvvatlash uchun 
tezroq ma'lumotlarni uzatish tezligini ta'minlash uchun 3G joriy etildi video 
qo'ng'iroq va Internet kirish. 4G kabi yanada talabchan xizmatlarni qo'llab-quvvatlash 
uchun 2008 yilda chiqarilgan o'yin xizmatlari, HD mobil televizor, video 
konferentsiyalar va 3D televizor. 5G kelgusi kelajak uchun texnologiya rejalashtirilgan.