Tarixiy xotirasiz kelajak yo`q

YUNESKO –

Altamira –

Lasko –

Kapovaya –

«Qizil kitob»

V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.

VI.Uyga vazifa: mavzu savollariga tayorlanish
O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________

Sana: ______________

Mavzu: 9-§. YOZUV – INSONIYATNING BUYUK KASHFIYOTI Darsning maqsadi :

Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga yozuvning paydo bo`lishi va insoniyat tarixidagi o`rni haqida bilim berish; Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish; Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish. . Dars Turi : yangi bilim beruvchi _________________________________________________ Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” _______________ Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar______________________________ Darsning borishi: I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish. II.O`tilgan mavzuni takrorlash: atamalar bilan ishlash III.Yangi mavzu bayoni: Yer yuzida ilk yozuv belgilari dastlab Osiyo va Shimoliy Afrika (qadimgi Misr) xalqlari tomonidan yaratilgan. O‘tmish tarix, odamlar yaratgan hayotiy tajriba va bilimlar, kashfiyotlar ajdodlardan avlodlarga yozuv orqali yetib keldi. Olimlar qadimgi yozuvlarni bir necha turlarga bo‘lganlar. Ulardan dastlabkisi «eslatuvchi belgilar» deb atalgan. Bunday belgilar muayyan miqdorni belgilashda, biror xabarni uzoq masofaga yetkazishda qo‘llanilgan. Masalan, biror miqdorni ifodalash uchun turli hajmdagi toshdan yoki chig‘anoqlardan foydalanilgan. Ajdodlarimiz yozuvning «buyumli yozuv» deb ataluvchi turidan ham foydalanganlar. Masalan, qo‘rg‘on rasmi marhum ko‘milgan joyni, nontuz esa do‘stlikni anglatgan. Qadimgi yozuvning yana bir turi «rasmli yozuv» edi. Qadimgi ajdodlarimiz turli hayvonlarning rasmlarini toshlarga, suyaklarga va g‘orlarning devorlariga o‘yib tushirganlar. Ular faqat rasmgina bo‘lib qolmay, biror holatni anglatuvchi o‘ziga xos axborot ham edi. Hayot rivojlanib borgani sari rasmli yozuvlar kishilar ehtiyojini qondira olmay qoldi. Ular ancha mukammalroq yozuvga ehtiyoj seza boshladilar. Natijada yozuvning yangi turi –«So‘z yozuvi» shakllandi. Qadimgi Misr hamda Xitoy iyerogliflari, Shumer mixxati va boshqalar buning dastlabki namunalari bo‘ldi. Biroq, iyerogliflar bilan yozish oson ish emas, chunki ko‘p miqdordagi iyerogliflarni yodda saqlab qolish og‘ir edi. Hayot endi «alifboli yozuv» kashf etilishini talab qila boshladi. Dunyoda birinchi alifboni, ya’ni harfli yozuvni miloddan avvalgi 2-ming yillik o‘rtalarida qadimgi finikiyaliklar yaratishdi va u finikiy yozuvi deb ataldi.Finikiy alifbosi 22 ta harfdan iborat bo‘lib, u o‘ngdan chapga qarab yozilgan. Finikiy tilidagi so‘zlarni shu 22 ta harf bilan yoza olish ulkan hodisa edi. Finikiy yozuvi boshqa mamlakatlarda ham tez tarqala boshladi. Ular finikiy alifbosini o‘z tillariga moslashtirib oldilar. Dunyodagi hozirgi yozuvlarning beshdan to‘rt qismidan ko‘prog‘ ining asosida finikiy yozuvi yotadi. Hatto hozirgi kundagi lotin va kirill yozuvlari ham finikiy yozuvidan kelib chiqqan. IV .Mustahkamlash : Alifbolar Qachon yaratilgan? Harflari soni Yozilish tartibi __________ ______________ _______ _____________ __________ ___________ _______ _____________ V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi. VI.Uyga vazifa: mavzu savollariga tayorlanish O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________

Sana: ______________

Mavzu: 12-§. YEVROPA VA AMERIKADA DASTLABKI SIVILIZATSIYALAR Darsning maqsadi :

Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga sivilizatsiya tushunchasi va dastlabki sivilizatsiyalar haqida bilim berish; Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish; Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish. . Dars Turi : yangi bilim beruvchi _________________________________________________ Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” _______________ Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar______________________________ Darsning borishi: I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish. II.O`tilgan mavzuni takrorlash: savollar va ma`lumot berish orqali. III.Yangi mavzu bayoni: Sivilizatsiya deyilganda biror xalqning madaniyati rivojida erishgan yutuqlari darajasi tushuniladi. Shuning uchun ham sivilizatsiya atamasi o‘rnida ko‘pincha «madaniyat» iborasi ham qo‘llaniladi. Mehnat qurollarining takomillashuvi va ishlab chiqarish texnikasining ixtiro qilinishi, shaharsozlik, yozuvning paydo bo‘lishi, ilm-fan, adabiyot, san’atning taraqqiyoti va boshqalar sivilizatsiya yoki madaniyat taraqqiyotining belgilaridir. Osiyo va Shimoliy Afrika (qadimgi Misr) ilk sivilizatsiya markazlari bo‘lgan. Ularning ta’sirida Yevropada ham sivilizatsiya rivojlangan. Arxeolog olimlar Yunoniston (bugungi Gretsiya) davlatiga qarashli Krit orolida miloddan avvalgi 3–2- ming yillikka oid shaharlar qoldig‘ini topdilar. Shaharda bunyod etilgan saroyning devorlari suvalgan. Suvoq namligidayoq unga o‘yib rasmlar solingan. Saroyning quyi qavatidagi ko‘plab xonalarda ustaxonalar, qurolxonalar, qimmatbaho buyumlar va oziq-ovqat mahsulotlari saqlanadigan omborlar joylashtirilgan. Kritliklar hunarmandchilikda katta yutuqlarga erishganlar. Arxeologik topilmalar hunarmandchilik, zargarlik, uysozlik va kemasozlik sohalarining rivoj topganligini ko‘rsatdi. Kemasozlikda erishgan yutuqlar kritliklarga savdo qilish va harbiy flot yaratish imkonini berdi. Kritliklar o‘z yozuvlarini ham yaratdilar. Ular uzunligi 150–200, eni 70–150 metr kenglikdagi nihoyatda go‘zal yerosti zallari ham qurganlar. Ular yaratgan labirintlar hamon odamlarni hayratga solib kelmoqda. Miloddan avvalgi 2-ming yillikning o‘rtalarida yuz bergan vulqon otilishi natijasida Krit madaniyati halokatga uchradi. Biroq yuz bergan bu halokat Krit madaniyatini butunlay yo‘q qilib yubormagan edi. Ko‘p o‘tmay Peloponnes yarimorolida yashovchi yunon qabilalari Kritni egallab oldilar miloddan avvalgi 2-ming yillikda Mikena shahar-davlati vujudga keldi. Bu shahar-davlatning madaniyati kritliklar madaniyati ta’sirida rivojlandi. Arxeologik qazishmalar Mikenada hunarmandchilik va savdoning yaxshi rivojlanganligini ham ko‘rsatdi. Markaziy Amerikaning Yukatan yarimorolida,qalin chakalakzorlar orasida mayyalar yashardi. Bu xalq yashagan hudud tabiatan yashash uchun juda noqulaybo‘lgan. Biroq ular matonatli mehnatlari bilan bu hududni obodo‘lkaga aylantira oldilar. Mayya xalqi Amerika qit’asida eng rivojlanganmadaniyat namunalaridan birini yaratdi. Bu ular bunyod etgan Tikal shahri timsolida o‘z ifodasini topdi. Shaharda uch mingga yaqin turli imorat (ibodatxona, rasadxona, marosimlar saroyi va uy-joy)lar qurilgan. Shahar markazida qurilgan piramida va saroylar esa uning ko‘rkiga-ko‘rk qo‘shib turgan. Milodning birinchi ming yilligida mayyalarda shahar-davlatlar vujudga keldi. Ularning hukmdorlari «Buyuk inson» deb atalgan. Hukmdorlik nasldan naslga meros bo‘lib o‘tgan. Mayyalar 300 belgidan iborat iyeroglifli yozuvni yaratganlar. Shuningdek, o‘z davri uchun eng aniq bo‘lgan kalendar tuzishga ham muvaffaq bo‘lganlar. Ibodatxonalarda «xudolarga xizmat qiluvchilar» – kohinlar o‘z davrining eng o‘qimishli kishilari edi. Ular sayyoralarning Quyosh atrofida aylanishi, Quyosh va Oy tutilishi vaqtini oldindan hisoblab chiqa olganlar. Ming yildan ortiq yashagan bu madaniyat keyinchalik yevropaliklar bosqini oqibatida barham topdi. IV .Mustahkamlash :klaster bilan ishlash V.Baholash: Darsda faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi. VI.Uyga vazifa: mavzu savollariga tayorlanib kelish O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________

Sana: ______________

Mavzu: 2 nazorat ishi Darsning maqsadi :

Ta`limiy maqsad:-o`quvchilar bilimini mustahkamlsh; Dars Turi : bilimlarni nazorat qiluvchi Dars metodi: nazorat test Darsning borishi: Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish. 1..Yozma manbalar bundan nеcha ming yil oldin paydo bo’lgan? A) 2 ming yil; B) 3 ming yil; C) 3,5 ming yil; D) 4 ming yil; Е) 5 ming yil 2.Kulolchilik nima? A) Idishlar; B) Pishirilgan sopol idishlar; C) Turli sopol buyumlar; D) Yoqochdan ishlangan idishlar; E) To’g’ri javob B, S. 3.Qadimgi odamlar O’rta Osiyo hududida qaysi davrdan boshlab kеlib joylashgan? A) o’rta palеolit davrida; B) Ilk palеolit davrida; ) So’nggi palеolit davrida. 4.Qaysi manzilgoh mеzolit davriga doir emas? A) Obishir; B) Qo’shilish; C) Machay; E) Sopollitеpa; Е) Javoblarning barchasi to’g’ri. 5.Nеandеrtal tipidagi odam qaysi davrda paydo bo’lgan? A) Ilk palеolit davrida; B) O’rta palеolit davrida; C) So’nggi palеolit davrida; D) Bronza davrida; Е) Jеz davrida. 6.O’rta Osiyo hududida ilk mеhnat taqsimoti qaysi davrda vujudga kеldi? A) Tosh davrida; B) Ilk palеolit davrida; C) O’rta palеolit davrida; D) So’nggi palеolit davrida; . 7.O’rta Osiyoda sug’orishning qaysi usuli ko’proq mеhnat talab etgan? A) Sun'iy suqorish usuli; B) Yomqir suBlaridan foydalanish usuli; C) Tabiiy suqorish usuli; D) Charxpalak yordamida; i. 8.O’rta Osiyo hududida eng qadimgi odamlar manzilgohlari. A) Sеlung’ur, Tеshiktosh, Omonqo’ton; B) Zarautsoy, Omonqo’ton, Soymalitosh; C) Sеlung’ur, Soymalitosh, Tеshiktosh; D) Tеshiktosh, Zarautsoy, Omonqo’ton; 9.O’zbеkiston hududida dastlabki dеhqonchilik manzilgohlari qachon paydo bo’lgan? A) Eramizgacha IV—III ming yillikda; B) Eramizgacha III— II ming yillikda; C) Eramizgacha II—I ming yillikda; D) Eramizgacha I ming yillik oxirida; 10.Qadimgi odamlar tirikchiligining bosh manbai qaysi mashg’ulot hisoblangan? A) Dеhqonchilik; B) Ovchilik; C) ChorBachilik; D) Tеrmachilik; Е) Kulolchilik. VI.Uyga vazifa: o`tilgan mavzular asosida test tuzish O`.T.I.B.D.O` __________________ ____________

Sana: ______________

Mavzu:Qadimgi shaharlarning paydo bo`lishi Darsning maqsadi :

Ta`limiy maqsad:-o`quvchilarga qadimgi shaharlar va ularning paydo bo`lish tarixi haqida bilim berish; Tarbiyaviy maqsad: - o`quvchilarga tarixiy taraqqiyot tajribalaridan zarur saboqlar olib yashash lozimligini uqtirish; Rivojlantiruvchi maqsad: -o`quvchilarni dunyoqarashini, nutqini,fikrlash qobilyatini, shakllantirish. Dars Turi : yangi bilim beruvchi _________________________________________________ Dars metodi: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” _______________ Dars jihozi :darslik ,xarita ,ko`rgazmali va didaktik materiallar______________________________ Darsning borishi: I.Tashkiliy qism: Salomlashish,davomatni aniqlash,sinf tozaligini kuzatish. II.O`tilgan mavzuni takrorlash: 1. Yevropadagi dastlabki madaniyat o‘chog‘i – Krit madaniyati haqida nimalarni bilib oldingiz?