Tarixiy O’lkashunoslik fanining predmeti, maqsad va vazifalari. Tarixiy o‘lkashunoslik

T o p o n i m i k a (yunoncha topos-joy, onoma-nom) – joy nomlari to‘g‘risidagi fandir. Toponimika deganda joy nomlarini o‘rganadigan fanni, toponimiya deganda esa geografik nomlar yig‘indisi tushuniladi. Toponimika geografiya, tarix, etnografiya bilan chambarchast aloqada rivojlanadi. Toponimlar til tarixini tadqiq etishda muhim manba hisoblanadi. Toponimika xalqlarning tarixiy o‘tmish xususiyatlarini jonlantirishga, ularning joylashish chegaralarini belgilashga, tillarning o‘tmishdagi tarqalish hududlarini, madaniy va iqtisodiy markazlar, savdo yo‘llari va shahar qishloq geografiyasini tavsiflashga yordam beradi.
Antropologiya arxeologik qazishmalar jarayonini Yangi paleoantropologik ma’lumotlar yig‘ish va ularni tadqiq etishni talab etadi. Ma’lumki, antropologlar turli tarixiy davrlarga iod odam suyaklarini o‘rganishlari natijasida ularning tashqi qiyofalarini tiklab, qaysi antropologik irqqa oid ekanligshini aniqlaydilar. Antropologiya odamnig kelib chiqishi va evolyutsiyasi, odamzod irqining paydo bo‘lishi haqidagi fan hisolanadi. Antropologiyaga oid ma’lumotlar bundan birnecha ming oldin bo‘lganiga qaramay u fan sifatida 19-asrning ikkinchi yarmida shakllana boshladi.

3. Tarixiy o‘lkashunoslik fanining manbalri (yozma, arxeologik va arxiv manbalari misolida).
Arxeologik manbalarga qadimgi shaharlar, qo‘rg‘onlar, qal’alar, qadimiy manzilgohlar, istehkomlar, qadimgi yo‘llarning izlari, mozor qo‘rg‘onlar, g‘oyatosh tasvirlari va boshqalar kirib, vatanimiz tarixini o‘rganishda muhim manba bo‘lib xizmat qiladi. Arxeologik manbalar ikki turga bo‘lib o‘rganiladi:
1. Tabiiy manbalar (poleozoologiya, poleobotanika) – inson va hayvon suyaklari, o‘simliklar qoldiqlari va geologik qatlamlar bo‘lib, ularni asosan zoologlar, botaniklar va geologlar o‘rganadi.
2.Inson tomonidan yaratilgan modidiy manbalar, ular mehnat qurollari, yarog‘-aslahalar, sopol-idishlar, san’at va zeb-ziynat buyumlari, yozuvlar va hokazolardan iborat.
Yozma manbalar Yozma manbalar tarixiy manbalarning muhim va asosiy turlaridan biri hisoblanadi. Insonning ijtimoiy faoliyati, aniqrog‘i kishilarning o‘zaro munosabatining natijasi o‘laroq yaratilgan va o‘tmish zamonlarda sodir bo‘lgan ijtimoiy-siyosiy voqealarni o‘zida aks ettirgan manba sifatida o‘lkamiz tarixini haqqoniy o‘rganishda muhim o‘rin tutadi. Yozma manbalar o‘z navbatida ikki turga bo‘linadi: