Tarixiy geografiya va kartografiya

2. 
XX 
asrning 20 — 80-yiIlarida Qoraqalpog‘iston
XX asrning 20-yillarida qoraqalpoqlar Turkiston ASSR Amudaiyo 
viloyatining Chimboy (butun aholisi 81096 kishi bo‘lib, qoraqalpoqlar 58604 
kishi, ya’ni 71 foizini tashkil qiladi), Sho'roxon uyezdlarida (butun aholisi 90736 
kishi bo‘lib, ulardan qoraqalpoqlar 81100 kishini, ya’ni 89 foizni tashkil qilardi) 
va Qo‘ng‘irot (butun aholisi 80988 kishi, shundan qoraqalpoqlar 79,5 foizni 
tashkil qilardi) okrugida zich yashardilar. 
Bu statistik ma’lumotlar Xorazm, Qoraqalpog'iston, O`zbe- kiston va 
Qozog'iston vakillari o‘rtasida munozaralar va shiddatli tortishuvlar ob’ekti 
bo‘ldi. Qoraqalpoq xalqining oat’iyati, sobit qadamligi, sabot-matonati ittifoq 
rahbar ortoqlarini ko‘p asrlar davomida o'z milliy mustaqilligi uchun kurashib 
kelgan qoraqalpoq xalqining ovoziga quloq solishga majbur etdi. 
1924 yil 14 oktyabrda Butunittifoq Sovetlari Markaziy ljroiya Qo‘mitasining 
ikkinchi sessiyasi Rossiya Federasiyasining Qozo- g‘iston Avtonom Respublikasi 
tarkibida Qoraqalpog‘iston avtonom viloyati tashkil etilganhgini tasdiqladi. 

---

86 
Qoraqalpoq xalqining ezgu orzusi ushalgandek bo‘lib tuyular edi. Biroq bu 
o‘z mohiyati bilan unitar (qo‘shma) davlat bo‘lgan.
SSSRdagi 
davlatchilik 
qurilishining 
bolsheviklar 
andozasidagi 
,,matryoshka“ prinspi edi: 
ittifoqdosh respublika -
avtonom viloyat - avtonom 
okruglar
va 
tumanlar.
Qoraqalpoqlar chinakam mustaqillik va haqiqiy 
suverenitetga erishish uchun uzoq mashaqqatli yo'lni bosib o'tishlari lozim edi. 
1924 yil 12-19 fevralda viloyat markazi To‘rtko‘1 shahrida bo‘lib o‘tgan 
Qoraqalpog‘iston avtonom viloyati Sovetlarining birinchi s’ezdi „Qoraqalpog'iston 
avtonom viloyati tashkil topganligi to‘g‘risida Deklarasiya“ qabul qilib,