“Tarixi anbiyo va hukamo”da mursal paygʻambarlar tavsifi

lozim kelur. Va Dovud a. s. ahvolining tafsili bukim„ Iyshoning oʼn

uch oʼgʼli bor erdi. Dovud a.s. Borchadin kichikroq erdi va haqir

jussaroq erdi va girih manzarroq erdi va Iysho ani shubonliqqa taʼyin

qilib erdi va anga ajib holot mushohada boʼlur erdi. Dovud payg‘ambar davrida Bani Isroilda (yahudiylar o‘rtasida)

o‘lat tarqalgani va bu ofatdan odamlar o‘lgani haqida hikoya qilinadi.

Ana shu paytda u (Dovud payg‘ambar) va uning maslakdoshlari

Baytul Muqaddas (Quddus) shahrida tepalikka ko‘tarilishadi va bosh

kiyimisiz o‘latni to‘xtatishni so‘rab Allohga yolvorishadi. “Bosh

kiyimsiz ibodat” dalilining o‘zi shoirning boshqa din va uning

payg‘ambariga hurmatini bildiradi9

Nasroniy dini payg‘ambari Iisus haqida Alisher Navoiy shunday

yozadi: Iso ta’limotidan biri Alloh – Xudoning bittaligi va uning bilan insonning mushtarakligidir. Aynan u ma’lum vaqtdan keyin yangi, so‘nggi payg‘ambar Muhammad paydo bo‘lishini oldindan xabar qilgandi. Yaratganning so‘zi: “Va Maryamning o‘g‘li Iso aytadi: “va iz qola Isabnu Maryama yo bani isroila inni rasulullohi ilaykum

musaddiqan limo bayna yadayya minat-tavroti va mubashshiran birasulin yaʼti min baʼdismuhu Аhmadu”10

, ya’ni: “Eslang, Iso binni Maryam: “Ey Bani Isroil, albatta, men Allohning sizlarga (yuborgan) paygʼambaridurman. (Men) oʼzimdan oldingi Tavrotni tasdiqlaguvchi

va oʼzimdan keyin keladigan Аhmad ismli bir paygʼambar haqida xushxabar berguvchi boʼlgan holda yuborildim...”

Kitobning ikkinchi bo‘limi “Hukamo zikri” – “Olimlar haqida

ma’lumotlar” deb ataladi. Unda mitti hikoyalar tarzida Jolinus – Galej,

Fishogure – Pifagor, Batlimus – Ptolomey, Jomosp, Balinos – Pliniy,

Aflotun – Platon, Suqrot – Sokrat, Aristotalis – Aristotel kabi qadimgi

dunyo olimlari haqida ma’lumotlar keltiriladi.

Ushbu kitobni o‘qish, o‘quv masalalarida Navoiy ijodi o‘rganilayotganda o‘quvchilarga mazmun-mohiyatini chuqur tushuntirish ularda diniy va dunyoviy bilimlarni puxta egallashda katta yordam beradi.

Demak, “Tarixi anbiyo va hukamo” asari Alisher Navoiyning

umumiy tarixni muxtasar tarzda o‘zbek tilida yozish niyatining birinchi qismini tashkil etib, unda umumbashariy tarixga bir nazar tashlangan va payg‘ambarlar hamda faylasuf hakimlardan ayrimlari

to‘g‘risida fikr yuritilgan.