“Tarix o’qitish metodikasi” bo’yicha tayyorlanadigan metodik qo’llanmaning taxminiy rejasi

An’anaviy va innovatsion modelidagi qiyosiy xarakteristikasi 

 

Asosiy xarakte-

ristikasi 

An’anviy o’qitish 

modeli 

Innovatsion ta’lim modeli 

Maqsadi 

O’qitish natijasi (dastur 

asosida axborotni 

o’zlashtirish) 

O’qitish jarayonida 

o’qishga o’rgatish 

Talabaning roli, o’rni 

Passiv eshituvchi, 

tinglovchi 

O’quvchining faol ishtiroki 

Pedagogning roli, o’rni  Bilim beruvchi manba 

Tashkilotchi, menejer, 

boshqaruvchi 

Bilim berish shakli 

Tayyor holda, verbal 

mantlar shaklida 

Interfaol o’yinli, 

muammoli, mustaqil 

mutoala, izlanuvchanlik 

Olgan bilimlaridan 

foydalanish 

Topshiriqlar, masalalar, 

yozma ishlar 

Bilimni kundalik faoliyatda 

ishlatish 

O’quv faoliyati 

formalari 

Frontal, ma’ruza, shaxsiy 

tayyorgarlik 

Yаkka, juft, kichik va katta 

guruhlarda o’quv jarayonini 

olib borish 

 

- Demak, innovatsion  ta`lim  modeli o`qituvchidan o`qitishni emas, o`qishni      

  o’rgatishni talab qiladi, bunda  o`qituvchi faqat boshqaruvchi bo`lib hisoblanadi,    

  o`quvchilar darsning asosiy sahnasida bo`lishadi; 

- o`rganish, tushunib yetish tahlil eta olish, sintez-baho olish kabi jarayonlarning   

  davomiyligi;  

- o`quvchining talabi, moyilligi, istak-xoxishi, uning imkoniyatlari darajasida  

---

 

40 

  qondiriladi;  

- o`quvchining o`quv mehnatiga  ma'suliyati, javobgarligi  va  burchi  oshadi,  

- bilimlarni mustaqil egallab olish malakasi shakllanadi; 

- shaxsning jamiyatda o’zining o`rnini tezroq topib olishga muhit yaratiladi. 

       Yuqorida  berilgan  jadvaldan  yaqqol  ko`rinadiki,  agar  o`qituvchi  tomonidan 

inovatsiyani  ta`lim jarayoniga  qollash  yo`lga  qo`yilsa:

 1

 

- 

o`qituvchining  yangilikka  intiluvchanligi,  yangilikni  yaratish,  izlab 

topish,  to`plash,  ta`lim  jarayoniga  qo`llash  ko`nikma va  malakalari  

shakllanadi; 

- 

o`quv  jarayonida  o`quvchining  darsda  faol  qatnashishiga,  mahsuliyatni  

his  qilib  o`z  fikrini  bildirishga  ijobiy  muhit  yaratadi; 

- 

uzluksiz  o`z  ustida  ishlash  asosida  yangiliklarni pedagogik  faoliyatga  

tizimli  olib  kirish  ko`nikmasiga  ega  bo`linadi; 

- 

o`quvchi  ta`lim  jarayonining  sifat  va  samaradorligini ta`minlashda  

harakatlanuvchi  kuchga  aylanadi; 

- 

o`qituvchi  interfaol  usullar  yaratish  muhitida  ish  yuritadi. 

Ma'lumki,  noan'anaviy  usulning  juda  ko`p  shakllari  mavjud.  Ta'lim  sohasida 

avval boshidan qo’yilgan xato,  yo’l  juda yomon oqibatlarga olib kеlishi mumkin. 

Masalan,  o’rtacha,  odatiy  o’ylaydigan  o’quvchiga  odatdagi,  an'anaviy  munosabat 

bildiriladigan  bo’lsa,  bu  narsa  o’rtacha  mutaxassisning  shakllanishiga  olib  kеladi. 

Binobarin,  iqtidorli  o’quvchiga  shunday  munosabat  bildirilsa,  uning    o`sishiga  

to`sqinlik  qilishimiz  mumkin. Bunday iqtidorlar juda ko’p. Lеkin ularga nisbatan 

munosabatlarimizdagi “odatiylik”ni yangilik bilan almashtirsak, qanchadan-qancha 

“gеniy” larni kashf  etishimiz, taraqqiyot  sari  yuz  tutishimiz  mumkin.   Ta'limda 

e'tiborning,  ayniqsa,  tarix  darslarida  kuchaytirilishi  ana  shunday  achinarli  holning 

oldini  olishi  mumkin.  Zеro,  tarixiy  xotira  o’quvchini  uyg`otadi,  uni  „boshqacha" 

fikrlashga undaydi, uning qobiliyatlarini „namoyon etadi".  

                                                 

1

 Yuldoshev J. G`. /Innovatsiyalarni  ta`lim  jarayoniga uzluksiz  ravishda  tatbiq  etish  zamon   

   talabi/ Uzluksiz  ta`lim.  Ilmiy  - uslubiy  jurnal. T:. №-6. 2011yil, 11-15- bet.  

    

---

 

41 

Quyida biz  tarix fanlarini  o`qitishda  kartografiyadan foydalanish,  o`qitishda  

unnovatsion  usullarni  qo`llash  haqida fikrimizni  davom  ettiramiz. 

       Kartalar  tarixi  taraqqiyoti  asrlar  davomida  shakllangan  oddiy chizmalardan  

toki    aniq    ishlangan    kartalar    yaratilishigacha    bo'lgan    davrni    o'z  ichiga    oladi. 

Olimlarning  fikriga  qaraganda:  «bir  kartaning  mazmunini  100 sahifalik  jiddiy  

ilmiy  matnga  tenglashtirish  mumkin».