Tarix” fakulteti, tarix ta’limi yo’nalishi 202-Guruh talabasi, Baltayev Raxmatjonning Jahon tarixi fanidan tayyorlagan

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIMI VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
“TARIX” FAKULTETI, TARIX TA’LIMI YO’NALISHI
202-Guruh talabasi, Baltayev Raxmatjonning
Jahon tarixi fanidan tayyorlagan
KURS ISHI

MAVZU: XUNN QABILALARINING YEVROPAGA ISTILOCHILIK YURISHLARI


Topshirdi: Baltayev Raxmatjon
Qabul qildi: ___________________
Urganch -2022
MUNDARIJA
KIRISH.
I. BOB. XUNN QABILALARINING KELIB CHIQISH TARIXI VA XO’JALIK HAYOTI
1.1. XUNN QABILALARINING KELIB CHIQISH TARIXI
1.2. XUNN QABILALARINING XO’JALIK HAYOTI
II BOB. XUNN QABILALARINING YEVROPAGA ISTILOCHILIK YURISHLARI VA DAVLATLARI
2.1. XUNN QABILALARINING YEVROPAGA ISTILOCHILIK YURISHLARI
2.2. XUNN QABILALARINING DAVLATLARI
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

KIRISH.
“Xun” tushunchasi birinchi marta geograf va tarixchi Strabon (taxminan miloddan avvalgi 63-yil – milodiy 20-yillar) fikricha 6-asr oxirida paydo boʻlgan. Miloddan avvalgi e. tarixchi Miletlik Gekatusdan, u "Peloponnes haqida yunonlar oldidan u erda xunlar yashaganligi haqida xabar beradi". Bir oz keyinroq yashagan shoir Simonides Seosa forslarni vahshiylar deb ataydi va Gelonning Karfagenliklar ustidan qozongan g'alabasini yunonlarning xunlar ustidan qozongan g'alabasi sifatida aytadi¹.
Bizgacha yetib kelgan manbalardan xulosa qilishimiz mumkinki, yunonlar xalqlar orasidagi genetik farq haqida hech qanday tasavvurga ega emas edilar. Ular inson zoti yagona, xalqlar o‘rtasidagi tafovut esa tasodifiy ekanligiga ishonishgan. Shuning uchun, odatda, yunon uchun dastlab o'zidan boshqa tilda so'zlashuvchi, yunon tilida so'zlashuvchilar uchun tushunarsiz tilda (ehtimol, so'zning onomatopoeik kelib chiqishi: b-bar) vahshiy deb ishoniladi, ya'ni. "Xun" tushunchasining kelib chiqishi, xuddi "ellinlar" etnonimi kabi, lingvistik xususiyatdir. Hatto Fukidid "Arxeologiya" asarida Gomer "hech bir joyda barcha qabilalarni ellinlarning umumiy nomi bilan belgilamaydi va hech kimni chaqirmaydi ... u "xunlar" so'zini ham ishlatmaydi, chunki ellinlar hali ajralmaganligi aniq. ulardan va bir nom ostida birlashmagan. Masalan, shoir kariylar haqida betafarosfyoni (“xun tilida so‘zlashuvchi”, “xun tilida so‘zlashuvchi kariylar”) deb gapiradi. Ammo asta-sekin yunonlar etnik o'z-o'zini anglashni shakllantirmoqda - grek bo'lmaganlarga qarshi. Yovvoyi chet ellik qiyofasini yaratishda ma'lum bir qadam sifatida mustamlakachilikda ishtirok etgan Arxiloxning ishini ko'rib chiqish mumkin. Unda biz greklarning eng yaqin qo'shnilari - frakiyaliklarning ekzotik ko'rinishga ega vahshiy vahshiylar qiyofasini topamiz. Yunonlarning skif urf-odatlarini, shu jumladan mastlik va tartibsizliklarni rad etishi keng tarqalgan Anakreonning quyidagi parchasida aks ettirilgan: Xo'sh, do'stlar, yo'q Bunday shovqin va hayqiriq bilan Skiflarning spirtli ichimliklariga taqlid qiling Sharob uchun, lekin biz jim bo'lamiz Ulug'vor madhiyalar sadolari ostida iching.
Efeslik Heraklit "xun ruhi" kabi metaforik tasvirni beradi: "Ko'zlar va quloqlar, agar ularning ruhlari vahshiy bo'lsa, ular uchun yomon dalildir". Shunday qilib, muxolifat vahshiylarning madaniy jihatdan pastligini anglatadi.
«Xun» nomi Qadimgi Yunonistonda kelib chiqqan. Yunonlar o‘zlari yaratgan barcha narsa, shu jumladan til ham eng yaxshisi deb ishonardilar. Shu bois yunon tilini bilmaydigan barcha yot kishilarni xunlar, ya'ni go‘ldirovchilar deb atashardi. Qadimgi rimliklar ham qadimgi yunonlardan shu nomni o‘zlashtirganlar. Eramizdan avvalgi I asrda Rim imperiyasining chegarasi bo‘lib qolgan mudofaa devori olinganda, undan tashqarida yashaydigan barcha xalqlarga xunlar degan nom berilgan².
Bu qabilalar o‘z mehnati bilan yaratgan mahsulotlarni Rim imperiyasining chegaradosh shaharlariga olib kelishar, u yerda qullarga, zeb-ziynat buyumlariga, qurol-yaroqqa, sharob va ziravorlarga almashishardi.
Rimliklar xunlarning jasurligini va qurol ishlatish mahoratini qadrlashardi. Ozod xun erkaklar Rim armiyasiga kirishi mumkin edi. Ma'lum vaqt o‘tgach, rim jamoasida yaxshi ma'lumotli boy xunlar ham yetishib chiqqanlar, ular hatto imperator saroyida muhim lavozimlarni ham egallaganlar.
Xunlar o‘z davri madaniyatiga ham ta'sir ko‘rsatishgan. Ularning kiyim- kechaklari, soch turmaklashlari ko‘pincha keng tarqalib ketardi. Imperator Mark Avreliy Antoniy Karakalla nomi bilan tarixda qolgan. Uning xunlar kiyimiga o‘chligi shunday laqab berilishiga sabab bo‘lgan (germanlar uzun plashchni karakalla deb atashardi)³.
Rim imperiyasi barham topgach, xunlarning holi ne kechgan? Oddiy xalq yangi hukmdorlar hukmi ostida qolgan, Rim aslzodalari esa kechagina o‘zlari nafratlanib, xunlar debu atagan kishilarga xizmat qila boshlashgan. Avvalgi xunlarning antik shaharlarni nafrat bilan «tilla suvi yuritilgan maqbara» deb atagan farzandlari va nevaralari esa dabdabada qolishmaydigan poytaxtlar, qal'alar, saroylar qura boshlashgan. Xunlar shu tariqa xunlikdan chiqishgan.