Tarix fakulteti n. O`. Xolmatov O`rta osiyo arxelogiyasi: tosh asri

Sazog‘on I makoni. O‘rta Zarafshon vohasi mezolit jamoalari moddiy madaniyatini yoritishda Sazog‘on I makoni tadqiqoti natijasida qo‘lga kiritilgan arxxeologik manbalar ahamiyati muhim hisoblanadi. Makon O‘rta Zarafshon vohasi Qoratepa tog‘ massivi shimoliy yon bag‘ridan voha tomon o‘z suvini oqizib chiquvchi yirik soylardan biri bo‘lgan Sazog‘onsoy yon qayirida joylashgan (Samarqand viloyati, Nurobod tumani Sazog‘on qishlog‘i yuqori qismida). Makon kashf etilishi Samarqand Davlat Universiteti arxeologik ekspeditsiyasi tadqiqotlari bilan bog‘liq bo‘lib, makonda 1967-68 yillari D.N.Lev, 1969-1977 yillar maboyinida M.J.Djuraqulov rahbarligida arxeologik tadqiqot ishlari amalga oshirilgan. Hammasi bo‘lib 100 metr kvadratdan ortiqroq maydon sathida madaniy qatlam ochilib, 2,5 mingdan ortiq arxeologik ashyoviy dalillar qo‘lga kiritilgan. Makon tosh industriyasi otshepli paraqali industriya bo‘lib, tosh qurollari tipologik tahlili uni O‘rta Osiyo tog‘ mintaqasi mezolit-neolit jamolari moddiy madaniyatiga o‘xshashligini ko‘rsatdi. SHu xususiyatlar asosida Sazog‘on I makoni mezolit davri so‘nggi bosqichlari va ilk neolit jamoalariga tegishli ekanligi aniqlandi. Eng qizig‘i makon tosh industriyasida Samarqand so‘ngi paleolit yodgorligi tosh qurollariga xos bo‘lgan qurollarga ishlov berish texnologik uslublari an’analari saqlanib qolganligi holatini kuzatilishi bo‘ldi. Bu xususiyat madaniyatlar kelib chiqishi ildizi masalasini oydinlashtirishda muhim omil bulib xizmat kilishi mumkin.