Tarix-7 2017.(Uzb). indd

57-rasm. O‘rta asrdagi
shahar ko‘chasi

---

III BOB. JAHON XALQLARI O RTA ASRLARNING RIVOJLANGAN DAVRIDA
Ular bozorlarni o ‘z buyumlari bilan ta ’minlaganlar. Barcha 
ishlar qo ‘lda bajarilgani uchun ustaning m ehnati nihoyat- 
da m ashaqqatli b o ‘lgan. Xususan, tem irchi om och tishini 
tayyorlash u c h u n q ip -q izil c h o ‘g ‘ b o ‘lib tu rg an te m ir- 
ni q o ‘rd an om bir bilan olib, sandon ustiga q o ‘ygan va 
kerakli shaklga keltirguncha uni bolg‘alagan. M a’lum kasb 
ustalari o ‘z uyushmalari — sexlarga birlashganlar.
Dm 
Sex (nem ischa — 
Zeche)
so‘zi xalfaning ustalikka 
e
bag‘ishlov ziyofati, keyinchalik bu so‘z kasb ustalari 
uyushmasiga nisbatan qo‘llanilgan.
U stalarning um um iy yig‘ilishida ham m a bajarishi maj- 
buriy b o ‘lgan sex nizom i qabul qilingan. N izom talabiga 
binoan buyumlar faqat m a’lum nam una b o ‘yicha yasalgan. 
Sexni boshqarish uchun saylangan oqsoqol hunarm andlar- 
ning nizom ga rioya qilishini, tayyorlangan buyum larning 
sifati va sonini nazo rat qilgan. N izom da ustaning dast- 
gohlari, o ‘quvchi-shogirdlari, xalfalari soni belgilab qo‘yil- 
gan. Bu xildagi tad b irla r u stala r u c h u n b ir xil sharoit 
yaratish, raqobatga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida qo‘llanilgan. 
Tayyor buyum lar narxi ham sex oqsoqoli tom onidan bel- 
gilangan.
A ksari h o lla rd a u stan in g 1—2 ta xalfasi, b ir n e c h ta
shogird-o‘quvchisi b o ‘lgan. U larning o ‘zaro munosabatlari 
ham sex tom onidan nazoratda tutilgan. Xalfalik m udda- 
ti kasbning m urakkabligiga qarab 2—7 yil b o ‘lib, nodir 
buyum yasash va u n i sex oqsoqoli sinovidan o ‘tkazish 
bilan tugagan. Masalan, Germaniyada xalfa sexe — ziyofat 
uyushtirib, so‘ng ustalikka ruxsat olgan.
S h a h a rla r h ay o tid a sexlarning o ‘rni. Sex o ‘z a ’zo- 
larining bayram larini tashkil etgan, vafot etgan ustaning 
oilasini q o ‘llagan. Sexlar sh ah arn i q o ‘riqlashda, u ru sh ­
lar paytida uning m udofaasida alohida b o ‘linm a tarzida 
qatnashgan. Sexlarning o ‘z gerbi, bayrog‘i, ibodatxona- 
si va b a ’zid a a lo h id a qab risto n i h a m b o ‘lgan. D astlab 
ishlab chiq arish n in g rivojlanishiga xizm at qilgan sexlar 
XIV—XV asrlardan unga to ‘sqinlik qila boshlagan. Sha-

---

70