Tarix-7 2017.(Uzb). indd

saqlanayotgan xalifa
U sm on Qur’oni
41 -rasm. Arab xalifaligi
jangchisi
4 — Jahon tarixi 7

---

52
I I BOB. IL K O RTA ASRLARDA OSIYO
Xalifalikda yer-mulk munosabatlari. Arablar istilo qilgan 
b arch a m am lakatlardagi yerlar davlatniki deb e ’lon qi- 
linsa-da, am alda avvalgi egalari qo‘lida qoladi.
Suriya va Eron istilo etilgach, zodagonlar xalifaga bosib 
olingan yerlarni taqsimlash taklifi bilan m urojaat qiladilar. 
Lekin xalifa U m ar yerni egalarida qoldirishni buyuradi.
I s tilo q ilin g a n m a m la k a tla r
hukm dorlari, janglarda halok b o ‘l- 
gan am aldorlar, hokim iyat vakillari 
yerlari xalifalik xazinasiga o ‘tgan. 
Bunday yerlar nihoyatda katta may- 
donlarni tashkil etgan.
Arablar joriy etgan yer solig‘i — 
xiroj hosilning 1/3 qism ini tashkil 
etgan. Islomni qabul qilmagan boy- 
lardan 48, o ‘rtahollardan 24, kam- 
bag‘al dehqon va h u n arm an d lard an 12 d irham dan jizya 
solig‘i olingan. Chorva mollari va savdodan olingan zakot 
1/40 hissani tashkil etgan. Xalifalikda qullar m ehnatidan 
ham foydalanilgan.
Arablarga qarshi xalq qo‘zg‘olonlari. V III—IX asrlarda 
istilo qilingan m am lak atlard a q a to r xalq q o ‘z g ‘olonlari 
b o ‘lib o ‘tgan. Iroqning Kufa sh ah rid a 685—687-yillarda 
b o ‘lgan q o ‘z g ‘o lo n d a a rab va fo rslar — s h a h a r k am - 
bag‘allari va hunarm andlar qatnashgan.
O ‘rta Osiyoning janubi M arv vohasida 747-yilda bosh- 
langan Abu Muslim boshchiligidagi qo‘zg‘olonda aholining 
barcha toifalari ishtirok etadi. Q o‘zg‘olon M ovarounnahr 
va X urosonni qam rab oladi. Abu M uslim boshchiligida­
gi q o ‘zg‘olon natijasida U m aviylar hukm ronligi tugatilib, 
xalifalikda boshqaruv yangi sulola Abbosiylarga o ‘tadi.