Tarix-7 2017.(Uzb). indd

I BOB. O RTA ASRLARNING IL K DAVRI
R ohib olim lar — Kirill va M e- 
fodiy — IX asr o ‘rtalarid a y u n o n
alifb o si a so sid a slavyan y o zu v in i 
yaratib, g ‘arbiy slavyanlar orasida 
xristianlikni keng targ ‘ib etishgan. 
U lar y unon tilidagi diniy asarlarni 
keyinchalik «kirillitsa» deb nom ol- 
gan yozuv orqali slavyan tiliga tar- 
jim a qilishgan. U shbu yozuv Bol- 
gariyadagi Rus yerlariga tarqalgan.
Y aroslav d av rid a R u sd a m a o rif yuksaladi. V ladim ir 
davrida Kiyevda xristian ruhoniylari tayyorlaydigan o ‘quv 
yurti tashkil etilgan b o ‘lsa, Y aroslav N ovgorodda 
uch 
yuz ruhoniy tayyorlaydigan bilim yurtini ochadi. Knyaz 
davrida avval Kiyevda, so‘ng Novgorodda yilnomalar tuzila 
boshlaydi.
38-rasm. Kiyev. Avliyo
Sofiya ibodatxonasi.
XI asr
9? 1- 
Internet orqali yoki «O‘zbekiston milliy ensiklo- 
pediyasi»dan yunonlam ing Platon akademiyasidan 
tashqari yana qanday akademiyalari b o ‘lganligini 
aniqlang.
2. M avzuda keltirilgan V izantiyada yuksalgan tas- 
viriy s a n ’a t tu rla rin i 35, 3 8 -rasm larga qanday 
aloqadorligini so‘zlab bering.
3. Sizningcha, o ‘rta asrlar qadimgi yunon-rim mak- 
tablari bilan hozirgi m aktablar o ‘rtasida qanday 
o ‘xshash va farqli jihatlar bor?
4. L otin va kirill yozuvlarini 6 -sin f tarix darsligi 
m a ’lu m o tlari asosida ta h lil qilib, u la r qanday 
umumiylikka ega ekanligini ko‘rsating.
5. S iz n in g c h a , sla v y a n y o z u v i v a K iyev R usi 
m adaniyatining tarixiy ildizlari qaysi m am lakat 
bilan bog‘liq?
6. 35, 36 v a 3 8 - r a s m la r n i q iy o s la b , u la rd a g i 
um um iy va farqli jihatlarni toping.

---

10-§. ARABISTON ILK O‘RTA ASRLAR
BOSHIDA
A rab isto n . A rab q a b ilala ri A ra b isto n y a rim o ro li va 
unga tutash hududlarda yashaganlar. U lar somiy (semit) 
x alq larid an b o ‘lib, som iylarga a ra b lard a n tashqari: ya- 
hudiylar, ossuriylar, finikiyaliklar va oromiylar ham m an- 
sub b o ‘lishgan. Bu xalqlar Q adimgi Sharqning m ashhur 
davlatlari: A kkad, B obil, Isro il p o d sh o lik la rin i tash k il 
etgan.
K o‘chm anchi arablar — badaviy (sahroyi)lar tuyachilik, 
qo‘ychilik va yilqichilik bilan shug‘ullanib kelganlar. Bada- 
viylar cho‘l va yaylovlarda m ol boqib, ko ‘chib yurganlar.
Arabistonning janubi va g‘arbidagi o ‘troq dehqonchilik 
b ilan shug‘ullan u v ch i aholisi soy va jilg ‘alar, quduqlar 
b o ‘ylarida xurm o bog‘lari va uzum zorlar barpo etganlar. 
X uddi shu yerlardan V izantiyadan janubga, Afrikaga va 
H indistonga boradigan karvon y o ‘li o ‘tardi. Buyuk Ipak 
y o ‘li o ‘tgan m am lakatlarda notinchlik b o ‘lgan paytlarida 
karvon yo‘llari Arabistonga siljirdi. Zam onlar o ‘tib bu kar­
von yo‘llari b o ‘yida aholi qo‘rg‘onlari va shaharlar vujud­
ga kelgan. U larda yashagan aholi esa karvon y o ‘llaridagi 
savdogarlar, sayyohlarga xizmat qilish bilan shug‘ullangan.
Bu q o ‘rg‘o n lard an eng yirigi M akka shahri b o ‘lgan. 
K o ‘ch m an ch ilar m ollarini shaharlarga keltirib, m ahalliy 
aholidan don, gazlama, qurollarga ayirboshlaganlar.
A rab isto n n in g eng tara q q iy etg an v ilo y atlari — Ya- 
man va Hijoz edi. Y am an yerlari unum dorligi bilan nom
chiqargan. U n d a suv yetarli b o ‘lganidan mevali daraxtlar 
o ‘stirilgan xurm ozor bog‘lar barpo etilgan. «Yaman» arab- 
cha «haq», «baxtli» m a ’nosini bildirgan. R im tarixchilari 
Yam anni «Baxtli Arabiston» (Arabia felix) deb nomlagan- 
lar.
Arablar e’tiqodi. Arablarning ko‘pchiligi majusiy bo ‘lish- 
gan. U larning dinlari q o ‘shni sem it xalqlari dinlari bilan