Tarix-7 2017.(Uzb). indd

I BOB. O RTA ASRLARNING IL K DAVRI
15
gundiya va Provansni bosib oladi. Franklar germ anlarning 
tyuring, alem ann, bavar q ab ilala rin i h a m b o ‘ysu n d irib , 
ularni h ar yili o ‘lpon t o ‘lashga m ajbur etadilar.
Q irollar hokim iyati kuchayib borishi natijasida m uhim 
q o n u n lar, q a ro rla r qabul qilish u c h u n xalq yig‘in la rin i 
chaqirmay qo‘yadilar. Qirol tom onidan qabul qilingan yangi 
qonunlar esa xususiy mulkchilik va tengsizlikni mustahkam- 
lashga xizm at qilgan.
Yirik yer egalari — feodallar toifasi esa qirol hokim i- 
yatining tayanchiga aylanadi. D avlat qirol boshchiligida 
y irik m u lk e g a la rin in g y a n g i y e rla rn i is tilo q ilis h in i 
qo‘llab-quvvatlar edi.
X lo d v ig d a v rid a f ra n k la rd a m a m la k a t v ilo y a tla rg a
b o ‘linib, u larn i qirol tay in lag an g raflar b o sh q ara bosh- 
lagan. G ra f o ‘z h u d u d la rin i q iro l n o m id a n b o sh q arib , 
ah o lid an soliqlarni yig‘ib olish, harbiy q o ‘shinga bosh- 
chilik qilish, sud qilish kabi ish larn i bajargan. Sudning 
q a ro ri b ila n y ig ‘ilg a n ja r im a la r n in g 1/3 q ism i q iro l 
xazinasiga yuborilar edi. F ran k lar soliq tartib larin i rim - 
liklardan qabul qilganlar.
U rug‘ jam oachilik a n ’analari esa har yili o ‘tkaziladigan 
harbiy ko‘rik tarzida va mahalliy boshqaruvda saqlanib qol- 
gan. M ahalliy boshqaruv asosini erkin franklarning yuzlik 
yig‘inlari tashkil etib, uning boshlig‘i, yuzboshisi — tungin 
deb nomlangan.
Yirik yer egaligining shakllanishi. VI asr oxiridan frank­
larning chek yerlari dehqon oilasining sotishi yoki in ’om 
etishi m um kin b o ‘lgan mulki — allodga aylanadi. Qirollar 
to m o n id a n ch iq a rilg an yangi q o n u n la r y ern in g xususiy 
m ulkka ay lan ish in i tezla sh tirad i. Q irol Xilperik davrida 
yangi qonun chiqarilib, u o ‘g‘il voris b o ‘lmasa, yerni avval- 
gidek jam oaga emas, marhumning qizi, singlisi yoki ukasiga 
o ‘tish huquqini tasdiqlaydi.
Yerning xususiy mulkka aylanishi, mulkiy tabaqalanish- 
ni tezlashtirib, yirik yer egaligining o ‘sishiga olib keladi. 
Galliyadagi Rim im peratoriga tegishli yerlarni o ‘z mulkiga 
aylantirgan frank qirollari, uning bir qismini o ‘z yaqinlari 
va cherkovga ham in ’om etganlar.

---

16