Tarix-7 2017.(Uzb). indd

44-rasm. Bobak
boshchiligidagi
q o‘zg‘olon

---

54
I I BOB. IL K O RTA ASRLARDA OSIYO
Chandragupta I (320—340) guptalar sulolasiga asos soladi. 
G uptalar davlatining poytaxti P ataliputra shahri b o ‘lgan.
IV asrning so ‘ngida — guptalar im periyasi gullab-yash- 
naydi. Ayni shu paytdan boshlab H indistonda yer egaligi 
m unosabatlari vujudga keladi.
H u k m d o r la r o ‘z y a q in la r i — 
a m a ld o rla ri, h a rb iy b o sh liq la rig a
y er-m u lk lar in ’om etganlar. N ati- 
ja d a , y ir ik y e r e g a la ri ta b a q a s i 
sh a k lla n a d i. U la r d e h q o n la rn in g
soliqlar to ‘lashidan tashqari, m ehnat 
majburiyatlarini o ‘tashini ham joriy 
etadilar. Ilk o ‘rta asrlarda mamlakat 
aholisining kasta-varna (toifa)larga 
b o ‘lin ish i: b ra x m a n la r, k sh a triy - 
lar, vayshilar va shudralar saqlanib 
qoladi.
H in d is to n d a sh ak llan g an ijtim o iy m u n o sa b a tla r so f 
fe o d a l k o ‘r in is h d a b o ‘lm a s d a n , q u lc h ilik u d u m la r i 
h a m m a ’lu m d a ra jad a saq lan ib qolgan. A m m o q u llar 
m eh n a tid an ishlab chiqarishda emas, k o ‘p in ch a uy yu- 
m ushlarida foydalanishgan. X o ‘jay in qulni yegulik bilan 
ta ’m inlashdan tashqari unga yilda b ir m arta kiyim ham
olib bergan.
M am lakatda siyosiy tarqoqlik. VI asrda H indistonga 
bostirib kirgan eftaliylar hujumlari ostida guptalar im peri- 
yasi parchalanib, istilochilar m am lakatning k atta qismini 
q o ‘lga oladi.
V II asrda H indistonda b o ‘lgan Xitoy tarixchisi Syuan 
S zyanning y o zish ic h a, u n d a 70 ga y a q in k a tta -k ic h ik
knyazliklar b o ‘lgan. K nyazlar b ilan rojalar o ‘rtasida ti- 
nim siz u rushlar b o ‘lib turgan. Q o ‘lga kiritilgan o ‘ljalar, 
yerlar g ‘oliblar orasida taqsim langan. I n ’om etilgan yer 
m aydoni grass («bo‘lak» yoki «qultum») deb nom lanib, 
uni olgan shaxs harbiy xizmat o ‘tab berishi lozim bo ‘lgan. 
O ‘z xonadoniga m ansub b o ‘lm agan am aldorlarga rojalar 
yerni m a ’lum m uddatga foydalanishga berganlar. Bunday 
yerlar p a tta («yorliq» yoki «yorliqqa olingan yer») deb