Tarix-7 2017.(Uzb). indd

13-§. ÕITÎY (IV–X ASRLARDA)

Õitîyning birlàshishi. Õàn quldîrlik impåriyasi III àsrdà inqirîzgà uchràb, uning o‘rnidà 3 tà mustàqil: Våy, Shu và U dàvlàtlàri vujudgà kålàdi. Shu pàytdàn Õitîydà yerga egalik munîsàbàtlàri shàkllànà bîshlàydi.

VI àsrning ikkinchi yarmidà Turk õîqînligining hujumi xavfi Õitîyning birlàshuvigà turtki bo‘lgan. Màmlàkàt- ni chåklànmàgàn hîkimiyatgà egà bo‘lgàn Suy sulîlàsi (589–618) vàkili bîshqàrgàn. Uning iõtiyoridà kuchli qo‘shindàn tàshqàri, ko‘p sînli sîdiq àmàldîrlàri hàm bîr edi. Màmlàkàtning màrkàzlàshuvi to‘rt àsr dàvîm etgàn o‘zàrî urushlàrgà chåk qo‘yib, iqtisîd và màdàniyatning rivojlanishiga îlib kålgan. Ekin màydînlàri kångàyib, àhîli sîni ko‘paygan, sàvdî-sîtiq jînlànib, shaharlàr yuksàlà bîshlàgan. Yangi hîkimiyat sîliqlàrni tàrtiblàshtirib, pul islîhîti o‘tkàzgan.

Màmlàkàt vilîyatlàri îràsidàgi iqtisîdiy àlîqàlàrni mustàhkàmlàsh, Õuànõe và Yanszi dàryolàri îràlig‘idàgi

hududlàrni sàvdî-sîtiq munîsàbàtlàrigà tîrtish màqsàdidà

– Buyuk kànàl qurilàdi. Bu tàdbir màmlàkàt miqyosidà yagona suv yo‘lining bàrpî etilishidàn tàshqàri, sharqiy vilîyatlàrning dångizgà chiqishigà shàrîit yaràtàdi. Låkin Suy sulîlàsining bîshqàruvi uzîq dàvîm etmàydi.

Õitîyning shimoli-g‘àrbidàgi mahal- liy hokimlàrdàn biri Li Yuàn 618-yilda tàõtni egàllàb Tàn sulîlàsigà (618–907) àsîs sîladi.