Tarix-7 2017.(Uzb). indd

Ijtimîiy tuzum. O‘g‘uzlar bu pàytdà urug‘-jàmîàchilik- ning inqirozi và mulkiy tabaqalarning bosqichida yashàgànlàr. XI àsr îõiridà Kichik Îsiyoni dåyarli to‘liq bîsib îlgàn o‘g‘uzlàr unda o‘zlàrining qàtîr àmirliklàrini tuzàdilàr. Amirlàr rasman Sàljuqiylàr sulîlàsi hukmronli- gini tàn îlsàlàr-dà, àmàldà o‘z mulklàrini mustàqil bîsh- qàrgànlàr.

Ayni shu pàytdàn ko‘chmànchi turkiy qàbilàlàrning o‘trîq turmushgà o‘tishi boshlanadi. O‘trîqlàshayot- gan turklàr o‘lkàning tub àhîlisi kàbi dåhqînchilik và hunàrmàndchilik bilàn shug‘ullànà bîshlàydi. Bu jarayonlar XII–XIII àsrlàrdà sàljuqiylàrdà ham yer egaligiga asoslan- gan dàvlàtning uzil-kåsil shàkllànishiga olib keladi.

Màmlàkàtdà shàkllàngàn yirik yer egàligi và sîliqlàr tizimi Sharqdàgi islîm dàvlàtlàrinikidàn dåyarli fàrq qilmàgàn. Ahamiyatli jihati, sàljuqiylàrdà dàvlàt yerlàrining
xususiy yerlàrgà nisbàtàn ko‘p bo‘lishida edi. Dàvlàt yer- làrining kàttà qismi iqtî’ tàrzidà hàrbiylàr và àmàldîrlàrgà õizmàtlàri evàzigà in’îm etilgàn. Iqtî’ dàstlàb mårîsiy mulk bo‘lmàsdàn, fàqàt õizmàt muddàti dàvîmidà fîy- dàlànish shàrti bilàn bårilgàn.

Astà-såkin turkiy qàbilàlàrning màhàlliy àhîli bilàn àràlàshishi yangi etnîs – turk õàlqining shàkllànishigà àsîs bo‘làdi. Jàràyon XIII àsrning 20–30-yillàridà kuchàyadi. Lekin 1243-yildagi mo‘g‘ullàr bîsqini dàvlàt- ning kåyingi tàràqqiyotigà sàlbiy tà’sir ko‘rsàtàdi. XIV àsr bîshlàrigà kålib, Kichik Îsiyodàgi Sàljuqiylàr dàvlàti pàrchàlànib kåtàdi.