Tarix 6-sinf

Tayanch konspekt

	mil. avv. VII–VI asrlar – so‘g‘dlar, baqtriyaliklar, xorazmiylar, saklar, massagetlar
	So‘g‘diyona
	Xorasmiya
	Baqtriana (Baqtriya)
	Amudaryo – massagetlar, Sirdaryo saklar	–

 ^{mil.avv. VII asr – Qadimiy Baqtriya davlati
} Qiziltepa, Yerqo‘rg‘on, Uzunqir, Afrosiyob Xorazm – Ko‘zaliqir

Savol va topshiriqlar

1. 
   Miloddan avvalgi VII-VI asrlarda O‘rta Osiyo hududida qaysi qabila va elatlar yashagan- lar?
   
2. 
   Miloddan avvalgi VII-VI asrlarda O‘zbekiston hududida rivoj topgan hunarmandchilik tur- larini sanab bering.
   
3. 
   O‘rta Osiyoning qadimgi davlatlari qaysilar?
   
4. 
   O‘zbekistonning ilk shaharlari qanday kori- nishga ega bo‘lgan? Arxeologik tadqiqotlar qatnashchisi nomidan so‘zlab bering.
   

Qadimgi shahar xarobalari

5. §. Zardushtiylik

Zardushtiylik- ning vujudga kelishi tarixi
Mil. avv. 1- ming yillikda O‘rta Osiyoda zardushtiylik deb atalgan din keng tarqa- ladi. Bu din hali odamlar ta-

Zardusht.

Zamonaviy rasm



biatni ilohiylashtirgan kezlarda kurtak yoza boshlagan edi. Zardushtiylar olov, tuproq, suv va yulduzlarga sig‘inishgan, ularni muqaddas hisoblashgan.
«Zardushtiylik» so‘zi ham Zardusht (turli tillarda Zaratushtra, Zoroastr) ismidan kelib chiqqan. U mil. avv. 1-ming yillikning birinchi yarmida yashab o‘tgan tarixiy shaxs.
Keyinroq Yunonistonda Zardushtning ismi
«Zoroastr» shaklida jaranglaydi (yunoncha
«astron» – «yulduz»), negaki Yunonistonda uni birinchi galda donishmand, munajjim sifa- tida bilishgan.
Zardushtiylik paydo bo‘lishi haqida shun- day bir afsona bor.
Bir kuni erta tongda Zardusht suv olish uchun daryo bo‘yiga boribdi. Zilol suvda u Ahuramazda elchilaridan birining siymosini ko‘rib qolibdi, siymo nur bilan qaysi tomonga borishga yo‘l ko‘rsatibdi.
Zardusht sehrli nur izidan ergashibdi, ko‘p o‘tmay oliy iloh Ahuramazda qarshisiga bo- rib qolibdi. Ahuramazda xudosi uning ezgu amallari haqidagi bilimlarni tarqatish uchun Zardishtni tanlaganini ma’lum qilibdi.
Shu tarzda Zardusht 30 yoshida yangi diniy ta’limot payg‘ambariga aylangan. «Pay- g‘ambar» so‘zining o‘zi esa «ezgu amallar ha- qida xabar beruvchi» ma’nosini anglatadi.

Zardushtiylikning tarqalishi

Zardushtiylik tarqala boshlagan paytlarda ibodatxonalar va odam-

lar duo matnlarini o‘rganishi uchun maxsus kitoblar ham bo‘lmagan. Diniy marosimlar ochiq osmon ostida, gulxan yonida yoki uy- dagi o‘choq olovi atrofida o‘tkazilgan.
Avval turli qabilalarni istilochilarga qar- shi kurashga birlashtirish uchun Zardusht ularni birlikka da’vat qilgan.
Zardushtning so‘nggi va’zlari din xiz- matchilari – kohinlar tomonidan yozib olin- gan. Zardushtiylik kohinlari diniy matnlarni yod olib, dindorlarga o‘qib berishgan.
Zardushtning vafotidan keyin bir necha asrlar o‘tgach, barcha diniy marosimlar, mad- hiyalar va duolar zardushtiylar uchun muqad- das bo‘lgan bir kitobga jamlandi. Bu kitobning nomi «Avesto» bo‘lib, «qat’iy belgilangan qo- nun-qoidalar» degan ma’noni anglatadi.
«Avesto»ning ilk qismi mil. avv. IX – VIII asrlarda paydo bo‘lgan. Zardusht va’zlari matnlarining hammasi mil avv. III asrda 21 ta kitobda jamlangan, bu kitoblar «Avesto» asosini tashkil etgan edi. «Avesto» matnlariga sharh esa «Zand» deb yuritiladi.
Olimlarning izlanishlari tufayli bugungi kunda biz zardushtiylarning muqaddas kitobi
«Avesto» matnlari bilan tanishish imkoniyati- ga ega bo‘ldik. Fransuz olimi A.Dyuperron ilk marotaba «Avesto»ning alohida qismlarini tar- jima qilgan.