Tarix 6-sinf

Siddhartha Gautama.

Zamonaviy rasm
VI asrda yangi buddaviylik dinining yaratilishi Budda taxallusini olgan shahzoda Siddhar- tha Gautama nomi bilan bog‘liq.
Rivoyatda naql qilinishicha, shahzoda Siddhartha Gautama 20 yoshga to‘lguniga qadar hukmdor otasi saroyida betashvish kun kechirgan. U kunlardan bir kuni sayr qilib yurgan paytda munkillagan, bedavo dardga yo‘liqqan bir kishiga, keyin esa dafn maro-

simiga ko‘zi tushadi. Shunday qilib shah- zodaga insonning azobi va ajali ma’lum bo‘ldi. Bu Siddhartha Gautama hayotini tamomila o‘zgartirib yubordi. U saroydagi farog‘atli turmushdan voz kechdi, hayot mazmunini izlab topish maqsadida dunyo bo‘ylab sayohatga otlandi.
Bir kuni ma’rifatga erishgan Budda in- son son-sanoqsiz marotaba tug‘ilishi va va- fot etishini tushunib yetadi. Keyingi hayotda odamning kim bo‘lib tug‘ilishi ham uning sa’y-harakatlari va amallariga bog‘liq bo‘ladi, degan xulosaga keladi.
Budda va uning izdoshlari bo‘lgan bud- daviylar inson yolg‘on so‘zlamasligi, mol- davlat to‘plamasligi, tirik mavjudotlar qonini to‘kmasligi lozim, deb hisoblaydilar. Shu sa- babli inson har qanday xohish-istaklardan voz kechishi zarur, negaki har qanday xo- hish-istak azob-uqubatga olib keladi.
Avvaliga buddaviylarda xudo bo‘lmagan, chunki ular xudolar inson azob-uqubatlarini yengillashtira olmaydi, deb hisoblaganlar. Bi- roq ko‘p o‘tmay, Buddaning o‘zi xudoga ayla- nadi. Bugun ham buddaviylik ibodatxonalari- da uning haykallarini ko‘rish mumkin. Budda nilufar gulida teran o‘ylarga cho‘mgancha qilt etmay, ko‘zlarini yumib, chordona qurib o‘tirgan holatda tasvirlanadi.

O‘zingizni sinang!

Budda
Tayanch konspekt
_ mil. avv. VII–VI asrlar – Magadha, Koshala, Malla davlatlari
_ mil. avv. 327-yil – Makedoniyalik Alek- sandrning Hindistonga yurishlari
Chandragupta – Maurya davlatining asos-
^ chisi, poytaxti Pataliputra bo‘lgan
_ mil. avv. III asr – Ashoka hukmronligi – Hindistonning gullab-yashnashi davri
^ ixtirolar: raqamlar, «nol» raqami, shaxmat
_ «Mahabharat», «Ramayana» – xalq dos- tonlari
^ buddaviylik – «xudolarsiz din»

Savol va topshiriqlar

1. 
   Mil. avv. VII–VI asrlarda Hindistonda qaysi davlatlar vujudga keldi?
   
2. 
   Buyuk jahongirlardan qaysi biriga Hindiston davlatini bo‘ysundirish nasib etmadi? Nima uchun?
   
3. 
   Maurya davlati asoschisi kim?
   
4. 
   Qaysi hukmdor davrida Maurya davlati ri- vojlanishda yuksak pog‘onalarga erishdi?
   
5. 
   Hindlarning eng ahamiyatli kashfiyot va ixti- rolarini aytib bering.
   
6. 
   Hindlar qaysi dinni «xudolarsiz din» deyish- gan?