Таҳририят: Бош муҳаррир – Т. Аҳмедов Масъул муҳаррир – А. Юлдашев

2-расм. Қорақалпоғистон Республикаси бюджети даромадларида фойда солиғи тушумлари 
потенциалининг 2023 йилгача ишлаб чиқилган прогнози
Манба: 
муаллиф ишланмаси.
Хулоса ва таклифлар. 
Ишлаб чиқилган прогноз 
маълумотларидан кўриниб турибдики, фойда со
-
лиғи тушумлари потенциалида ҳар иккала усуллар 
бўйича 2 та вариант сценарийсида ҳам солиқ ту
-
шумларининг потенциали ўсиш тенденциясига эга 
бўлса, айланмадан олинадиган солиқ тушумлари 
потенциалининг иккала усул бўйича 2 та вариант 
сценарийсида ҳам камайиши кузатилди. Хусусан, 
репрезентатив усул бўйича 2-вариант сценарийсида 
2022 йил учун прогноз кўрсаткичларида Қорақал
-
поғистон Республикаси бюджети даромадларида 
фойда солиғи потенциали миқдори 793276,0 млн. 
сўмни ташкил этган бўлса, бу кўрсаткич 2023 йилга 
келиб 993321,0 млн. сўмни ташкил этади ва 2023 
йил 2022 йилга нисбатан (200045,0 млн. сўмга) 20,1 
фоиз пунктга ўсиши мумкинлигини кўрамиз. Бу ўз 

---

16
Iqtisodiyot: 
tahlillar va prognozlar
30242,1
77652,5 81433,6
92704,6
135624,3
86113,4
45664,5
61222
50814
40406
84516,1 83615,3 82714,5
0
20000
40000
60000
80000
100000
120000
140000
160000
2
-
сценарий
репрезентатив
усул бўйича
1
-
сценарий
ҳақиқий 
(аддитив) усул 
бўйича
Қорақалпоғистон Республикаси бюджети 
даромадларида ягона солиқ тўлови тушумлари 
3-расм. Қорақалпоғистон Республикаси бюджети даромадларида айланмадан олинадиган солиқ 
(ягона солиқ тўлови) бўйича тушумлар потенциалининг 2023 йилгача ишлаб чиқилган прогнози
Манба:
 муаллиф ишланмаси.
сценарийсини оптимистик вариант сифатида қабул 
қиламиз ва иккинчи ҳақиқий (аддитив) усул бўйича 
прогноз вариант сценарийсини эса иқтисодий цикл 
фазаларидан келиб чиқиб ривожланишдан олдин
-
ги вақтинчалик турғунлик ҳолат деб баҳолашимиз 
мумкин бўлади. 
Хулоса қилиб айтганимизда, Ўзбекистон ҳудуд
-
ларини ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришнинг 
устувор вазифаларида Қорақалпоғистон Республи
-
касининг иқтисодий жиҳатдан паст ривожланган 
ҳудудлар сирасидан чиқарилиши масаласи кўнда
-
ланг турибди. Бунинг учун маҳаллий бюджет даро
-
мадларининг етарлилигини таъминлаш ва ошириш 
лозим. Бунда асосий дастак сифатида ҳудуд солиқ 
потенциалини баҳолаш натижавийлиги ва прогноз 
қилиш самарадорлиги алоҳида аҳамият касб этади. 
Демак юқорида билдирилган таклиф ва тавсиялар 
2020-2023 йилларда Қорақалпоғистон Республи
-
касини комплекс ижтимоий-иқтисодий ривожлан
-
тириш бўйича назарда тутилган чора-тадбирларни 
самарали тадбиқ этиш ва шунингдек, ҳудуд солиқ 
потенциалини руёбга чиқариш орқали унинг бюд
-
жет солиқ механизмини такомиллаштириш имко
-
нини беради.
навбатида, Қорақалпоғистон Республикаси бюджети 
даромадларининг солиқ чегарасини ифодалайди. 
Мазкур усул бўйича 2-вариант сценарийсида Қо
-
рақалпоғистон Республикаси бюджети даромадла
-
рида айланмадан олинадиган солиқ потенциали миқ
-
дори 2022 йил учун олинган прогноз кўрсаткичла
-
рида 50814,0 млн. сўмни ташкил этиб, 2023 йили 
40406,0 млн. сўмни ташкил этади ва ушбу даврга, 
яъни 2023 йил 2022 йилга нисбатан (10408,0 млн. 
сўмга) 20,0 фоиз пункт атрофида камайиши мум
-
кин. Ушбу орқали биз, ҳудуд бюджети даромадла
-
рининг солиқ бўшлиғини тахмин қилишимиз мум
-
кин. Ушбу ҳолатни биринчи ва иккинчи вариантлар 
сценарийлари бўйича ўтган чизиқларнинг ораси
-
даги фарқни ифодаловчи ўзгариш оралиғининг 
йўлак масофалари ҳам кўрсатиб турибди. Лекин, 
репрезентатив усулда фойда солиғи тушумлари по
-
тенциали прогнозининг юқори ўсиш суръати мав
-
жуд. Мазкур ҳолат, Қорақалпоғистон Республикаси 
бюджети даромадларига солиқ тушумлари потен
-
циалининг ошиши натижасида солиқ тушумлари
-
нинг етарлилиги таъминланиши билан изоҳланади. 
Фикр мулоҳазаларимиздан келиб чиқиб биз, ре
-
презентатив усул бўйича олинган прогноз вариант 

---

17
№ 2 (18)
Апрель-июнь, 2022 йил