Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
 
HTTP://INTERSCIENCE.UZ/ 
97 
Har qanday muammo yagona to`g`ri echimga ega. Agar biz uni topolmasak dahshat 
bo`ladi! 
Har qilinmagan muammo asabni taranglashtiradi, kayfiyatni tushiradi, vijdonni qiynaydi. 
Vahima bizga yarashmaydi! 
Muammolarni hal qilish ko`nikmasini shakllantiramiz! 
“Klaster” metodi. “Klaster” (g`uncha, bog`lam) metodi pedagogik, didaktik 
strategiyaning muayyan shakli bo`lib, u o`quvchilarga ixtiyoriy muammo (mavzu)lar xususida 
erkin, ochiq o`ylash va shaxsiy fikrlarni bemalol bayon etish uchun sharoit yaratishga yordam 
beradi. Mazkur metod turli xil g`oyalar o`rtasidagi aloqalar to`g`risida fikrlash imkoniyatini 
beruvchi tuzilmani aniqlashni talab etadi. “Klaster” metodi aniq ob`ektga yo`naltirilmagan 
fikrlash shakli sinaladi. Undan foydalanish inson miya faoliyatining ishlash tamoyili bilan 
bog`liq ravishda amalga oshadi. Ushbu metod muayyan mavzuning o`quvchilar tomonidan 
chuqur hamda puxta o`zlashtirilguniga qadar fikrlash faoliyatining bir maromda bo`lishini 
ta`minlashga xizmat qiladi. 
Xulosa qilib aytganda boshlang’ich sinflarning, nafaqat ona tili darslarida balki boshqa 
har qanday dars turlari davomida yangi pyedagogik texnologiyalarni qo’llash, noan'naviy dars 
usullaridan foydalanish, ta'lim-tarbiya jarayoniga yangicha 
 
XIVA XONLIGINING SIYOSIY TARIXI 
Hamroyeva Mahfuza Salimovna 
Buxoro tuman 36 maktab o‘qituvchisi 
Annotatsiya - Ushbu maqolada xiva xonligining siyosiy tarixi yoritib o'tilgan 
hisoblanadi. 
Ilmiy fikrlar faktlarga asoslanib xulosalanadi. 
Kalit so'zlar - Xorazm, hudud, Eron, shoh, noib, harakat, shahar, xon. shayx, markaz, 
hokimiyat. 
1510-yilda Shayboniyxon vafotidan so'ng Xorazm hududi Eron shohi Ismoil tomonidan 
bo'ysundirildi. 1510-1512 yillarda Xorazmni Eron shohining noiblari idora qildilar. Ammo, 
1512-yilda Xorazm hududlarida eroniylarga qarshi halq xarakatlari boshlandi. Ushbu harakatga 
Vazir shahrining (Ustyurtda, Ko'xna Urganchdan 60 km uzoqlikda joylashgan bu shaharni 
XVasrda o'zbek xonlardan bo'lgan Mustafoxon barpo etgan) qozisi Umar Shayx boshchilik 
qildi. Qo'zg'olonchilar Xorazmning Vazir, Urganch, Xiva, Xazorasp shaharlaridagi eroniy 
noiblar va ularning qo'shinlarini qirib tashladilar. [1] 
1512-yillarda Xorazmning obro'li shayxlaridan bo'lgan Shayx Ota avlodlari ko'chmanchi 
o'zbeklarning Berka sulton avlodidan bo'lgan Elbarsxonga maktub yo'llab, uni Xorazm taxtiga 
taklif qildilar. Elbarsxon taxtga o'tirgach, eroniylarni mamlakat hududidlaridan butunlay 
haydab chiqarib, amalda mustaqil xonlikka asos soldi. U mamlakat hududlarini hozirgi 
Turkmanistonning janubiy qismi, Eronning shimolidagi Seraxs viloyati, Mang'ishloq, Abulxon, 
Durun hisobiga ancha kengaytirdi. Ammo, o'zbek sultonlari va shahzodalar o'rtasida siyosiy 
birlik yo'q edi. Tez orada ular o'rtasida hokimiyat uchun o'zaro kurashlar avj olib ketdi. Ushbu 
kurashlardan foydalangan. [2] Buxoro hukumdori shayboniy Ubaydullaxon 1537 - 1538-
yillarda, qisqa muddat Xorazmni egallashga muvaffaq bo'ldi. Mag'lubiyatga uchragan 
Avanishxon oilasi bilan shayboniylar tomonidan qatl etildi. 
Ubaydullaxonning hukumronligi uzoqqa cho'zilmadi. Ubaydullaxon zulmiga chiday 
olmagan xorazmliklar Anushaxonning vorislari boshchiligida buxoroliklarga qarshi qo'zg'olon 
ko'tardilar. Ubaydullaxon 1538-yilda yana Xorazmga qo'shin tortdi. Xazorasp bilan Xiva 
shaharlari oralig'idagi Kardaronxos degan joyda Buxoro qo'shinlari mag'lubiyatga uchradi. 
Shayboniylardan ozod bo'lgan Xorazmda endi ichki kurashlar avj olib ketdi.[3] Shuningdek, 

---