Tarbiya: muammo, yechim

II. Zamonaviy fan va ta’lim-tarbiya: muammo, yechim, natija
http://interscience.uz/
150 
matnidagi ayrim atamalar (“ta ortiq”, ”ta kam”, “marta ortiq, ” “marta kam”)ning o‘z o‘rnida 
ishlata bilmaslik oqibatida sodir bo‘ladi. Masalan, “Nargizada 15 ta daftar bor. Uning daftarlari 
Azizaning daftarlaridan 5 ta ortiq. Azizada nechta daftar bor?” Bu masalani o‘quvchi yechayotga 
15ga 5ni qo‘shadi va “Azizaga 20 ta daftar bor ” degan noto‘g‘ri yechimni aytadi. Bunday xatoga 
yo‘l qo‘yilishi sababi, u “ta ortiq” desa “qo‘shamiz” degan fikrga asoslanadi. Bunday “bilvosita” 
ko‘rinishdagi masalalarni “bevosita” ko‘rinishga keltirib yechish, har doim ham “ta ortiq” desa 
qo‘shish amalini bajarish to‘g‘ri bo‘lavermasligi ko‘rsatiladi. 
O‘quvchilar masala Yechimlari izohlansa, masala javobi to‘liq yozilishi kerak. 
Javobini yozishda ham xato qilishadi. Agar masala javobi qisqa, masala yechimlari 
izohlanmasa masala O‘qituvchi doimo yurt va uning ravnaqi uchun xizmat qiladigan yoshlarni 
tarbiyalaydi. Shunday ekan, o‘qitiladigan va o‘rgatiladigan har bir fan va elementga alohida e`tibor 
berish lozim. Zero masalani to‘g‘ri va aniq ishlashga o‘rganish, mantiqiy tafakkurni 
rivojlantirishga xizmat qiladigan asosiy vosita sanaladi. Fikrimiz so‘ngida S. Kovalning quydagi 
fikrini keltirishni joiz deb bildik: “Masala – go‘yoki bir qal’a uning yechilishi g‘olib uchun 
mukofotdir”.
BOSHLANG’ICH TA’LIMDA INTEGRATSIYANING O’RNI 
Masharipova Sayyora Shoxnazarovna
Urganch shahar 19- sonli IDUM ning Boshlanģich sinflar bòyicha direktor òrinbosari,
Abdullayeva Nargiza Nuraddinovna
Urganch shahar 19- sonli IDUMning boshlanģich sinf òqituvchisi. 
Boshlang’ich sinflarda fanlarni integratsiyalash dars samaradorligini oshiradi, vaqtdan 
unumli foydalanishga olib keladi, darsni chuqur o’zlashtirishga yordam beradi. 
Hozirgi vaqtda ham integratsiya muammosiga alohida e’tibor qaratilmoqda. O’sib 
kelayotgan yosh avlodni komil inson qilib tarbiyalash azal-azaldan milliy pedagogikamiz oldida 
turgan eng dolzarb vazifalardan biri bo’lib kelgan. Bu ma’suliyatni ado etish birinchi navbatda 
boshlang’ich sinf o’qituvchilari zimmasiga yuklangan. Barchamizga ayonki, boshlang’ich sinf 
o’qituvchisi o’z kasbini chin fidoyisi, bilimdoni, jonkuyar, ijodkor - ajoyib ustoz bo’lsagina, 
maktabga ilk qadam qo’ygan murg’ak qalblar ta’lim tarbiyasining poydevori pishiq va puxta 
bo’ladi. 
Boshlang’ich ta’limda integratsiyani bir- biriga nisbatan yaqin fanlari ni birlashtirish asosida 
ko’rish maqsadga muvofiq. 
Boshlang’ich ta’limda ona tili, o’qish, odobnoma, tabiatshunoslik darslarini integratsiyalash 
mumkin. Chunki bunday darslar o’quvchilarni ijod qilishga, mustaqil fikirlashga o’rgatadi. 
Jamiyatimizda ma’naviy - ma’rify ishlarni yukdak darajaga ko’tarish orqali barkamol 
insonlarni voyaga yetkazishga e’tibor berilmoqda. Qomusiy olim, bobokalonimiz Abu Rayhon 
Beruniy yoshlarni ilmga o’gatish jarayonida aqliga va bilimiga tayanish lozimlig ni aytib , shunday 
deydi: “ Til kishilar orasidagi aloqa va fiki r almashinuvi vositasiga emas , balki , til barcha 
fanlarning asosini o’rganish kalitidir”. 
Respublikamizda olib borilayotgan ta’lim islohatlari – “Kadrlar Tayyotlash Milliy dasturi” 
ning hayotga tadbiq etilishili bobomiz Beruniyning bashorati tog’ri ekanligidan dalolat berib 
turibdi. 
Biz ajdodlarimiz merosiga nazar tashlar ekanmiz, ularning til ilmining barcha qonun - 
qoidalariga amal qilgan holda, ravon ijod etilganligiga guvoh bo’lamiz. Ulug’ ma’rifatparvar 
Abdulla Avloniy “Bolalarda f ikrlash iqtidorini hosil qilishda fikr tarbiyasi benihoya zarur va 
muqaddas vazifadir” deb ta’rif berganlar. 
Ta’lim mazmuni o’quv fani sifatida ona tili faniga qo’yilgan vazifalar ko’p qirrali bo’lib, 
o’quvchilarni aqliy va nutqiy rivojlantirishga, ularning atrof - muhit haqidagi bilimlarini 
kengaytirishga, ahloqiy tarbiyalashga, bilimlarni o’zlashtirishga ongli o’qish va yozish 

---