Тарқатма ва тақдимот материаллари

Танлама тўпламда ўртача хато () ни ҳисоблаш тартиби

Танлаш тархлари	Ўртача хато
	ўртача учун	салмоқ учун
Такрорланувчи
Такрорланмайдиган

Танлама кўп марта қайтарилаверса, танлама тўпламнинг умумлаштирувчи натижалари билан бош тўплам натижалари ўртасида тафовут, математикада исбот этилганидек, ўртача квадратик тафовут орқали тавсифланади:
ва
Агар ҳар бир аниқ шароитда танлама кузатиш бир маротаба ўтказилиб, олинган натижаларни баҳолаш масаласи туғилган бўлса, у ҳолда Р(t) эҳтимол (ишонч даражаси) билан хатоларнинг юқори чегараларини аниқлаш усули орқали йўл қўйилиши мумкин бўлган хато ҳисобланади:

Демак, ихтиёрий танлама кўрсаткич (а) хатосининг юқори чегараси () унинг ўртача хатоси () билан ишонч коэффицентининг (t) кўпайтмасига тенг.
Р(t) эхтимол билан ишонч коэффиценти (t) ўртасидаги боғланиш ушбу интеграл билан ифодаланади:

t	1,00	1,96	2,00	2,58	3,00
P(t)	0,683	0,950	0,954	0,990	0,997

Бу ерда t танлама тўплам ўртачаси билан бош тўплам ўртачаси ўртасидаги фарқнинг () ўртача квадратик тафовутга () бўлинганига тенг:

Танлама кузатишни лойиҳалаштиришда олдиндан берилган танламадаги йўл қўйилиши мумкин бўлган танлама тўпламнинг сонини тўғри аниқлаш муҳим аҳамиятга эга. Чунки бу кузатиш натижаларини маълум эҳтимолликда аниқ бўлишини тьаъминлайди. Танламанинг зарурий миқдорини аниқлаш формулаларини танламанинг хатосини топиш формулалари асосида топса бўлади.
Тасодифий такрорланадиган танлашда ўртача учун: (такрорланадиган); салмоқ учун ;
Тасодифий такрорланмайдиган ва механик танлаш учун: (такрорланмайдиган);
Типик танлаш учун: (такрорланмайдиган);
Серияли танлаш учун: (такрорланмайдиган)