Tanqidiy fikrlasni rivojlantiruvchi savollar

Xulosa, chunki Asos
Asos, shuning uchun Xulosa
Asos uchun Xulosa
Xulosa, buning sababi Asos
Asos, demak Xulosa

Berilgan fikrning qaysi turga tegishli ekanini aniqlash uchun uning yuqoridagi shakllardan birortasi shaklida yozila olishini aniqlaymiz.

Keling yuqoridagi vaziyatni ikkinchi usulda tahlil qilib ko’ramiz:

Masalan: (1) Bugun kun bulutli ekan. (2) Yomg’ir yog’ishi mumkin.
Tahlili: Agar (1) jumlani xulosa va (2) asos bo’lsa, bu fikrni “Xulosa, chunki Asos” shaklidan foydalangan holda quyidagicha yozish mumkin:
Bugun kun bulutli ekan, chunki yomg’ir yog’ishi mumkin
O’xshamadi, haa? Ishon hosil qilish uchun boshqa shakllarga ham qo’yib ko’ramiz:
Bugun kun bulutli ekan, buning sababi yomg’ir yog’ishi mumkin
Yomg’ir yog’ishi mumkin, shuning uchun bugun kun bulutli ekan.
Yomg’ir yog’ishi mumkin bo’lgani uchun bugun kun bulutli ekan.
Yomg’ir yog’ishi mumkin, demak bugun kun bulutli ekan.
Demak (1) fikr xulosa emas, bu asos, (2) fikr xulosa. Tekshiramiz:
Yomg’ir yog’ishi mumkin, chunki bugun kun bulutli ekan.
Mantiqan to’g’ri, shunday emasmi? Boshqa vaziyatlar:
Bugun kun bulutli ekan, demak yomg’ir yog’ishi mumkin
Bugun yomg’ir yog’ishi mumkin, sababi kun bulutli.
Bugun kun bulutli ekan, shuning uchun yomg’ir yog’ishi mumkin.