Tanqidiy fikrlash xulosani aniqlash

---

TANQIDIY FIKRLASH 
2. Xulosani aniqlash 
Berigan matn javob variantlari ichidagi qaysi xulosani qoʻllab quvvatlashi 
so
ʻralgan topshiriqlarda javobdagi variantlarni oʻrganib chiqib
, asosiy 
matndagi fikrlar qaysi javob variant 
uchun asos vazifasini oʻtab bera olishini 
tekshirish kerak boʻladi.
Misol
: 
Talabalarning k
ursdan kursga oʻtish
yoki oʻtmasl
igini hal qilish uchun 
ularning yil boʻyi olgan joriy baholar
ini asos sifatida olish tarafdorlari buni 
talabalarning kursdan-kursga 
yakuniy imtihonlar natijasiga koʻra koʻchishidan 
adolatliroq deb hisoblashadi, chunki bunda yil boʻyi yaxshi
oʻqiydgan
, 
mehnatkash, lekin imtihonlarda qiynaladigan talabalar yaxshiroq imkoniyatga 
ega boʻlishadi. 
Lekin bu 
tizim aldov va koʻchirishlar uchun kattaroq imkoniyat 
yaratib, uning adolatliligiga katta shubha uygʻotadi. Masalan, hozirgi kunda 
mavzulashtirilgan insho va referatlarni internet orqali (tekinga) bemalol 
topish mum
kin. Hozirgi kunda aldov va koʻchirishlarga qarshi yagona toʻsiq –
o
ʻqituvchining ziyrakligi boʻlmoqda, ammo oʻqituvchi biror talaba uchun xos 
boʻlmagan ishni aniqlay olsa ham, u
, masalan, oila 
aʻzolari va doʻ
stlar 
tomonidan berilgan ruxsat qilingandan koʻproq yordamni aniqlash 
imkoniga 
ega emaslar.
Yuqoridagi matn quyidagi xulosalardan qaysi irini yaxshiroq qoʻllab
-
quvvatlaydi? 
A.
Kursdan-kursga 
oʻtish uchun joriy baholarning qabul qilinishi imtihon 
or
qali amalga oshirilganidan adolatliroq boʻladi deyish toʻgʻri boʻlmaydi
B.
Kurs davomida aldash imkoniyatining yuqoriligi kursdan-
kursga oʻtish 
faqat imtihon natijasiga koʻra amalga oshirilishi kerak
C.
Anʼanaviy imtihonlar kursdan
-
kursga oʻtish
uchun eng adolatli mezon 
D.
Talabalarni kursdan-
kursga oʻtkazishning 
butunlay 
adolatli usuli yoʻq
E.
Imtihonlar talabaning qanchalik mehnat qilganiga oydinlik kirita 
olmaydi 

---

JAVOB VA IZOH: 
Matnni qisqacha qayta jikoya qilishga harakat qilamiz: 
Demak matnda aytilishicha, kursdan-kursga 
oʻtish 
qarori joriy ballarga qarab 
aniqlanishi imtihonda muvaffaqqiyatli qatnasha olmaydigan, lekin kurs 
davomida mehnat qiladigan oʻquvchilarga yaxshiroq imkoniyat yaratgani 
uchungina adolatliroq deb baholanayapti. 
Lekin, bunga qarshi dalil sifatida, kurs 
davomida aldash va koʻchirish 
imkoniyati sezilarli oshishi va buning sabablari keltiriladi. 
Aldashlarga qarshi yagona vosita oʻqituvchilar 
xushyorligi ekan, lekin ular 
ham hamma holatni nazorat qilish imkoniga ega emas ekan. 
Bundan
, kursdan kursga joriy baholarga qarab koʻchirish tizimi baʻzilar daʻvo 
qilayotganidek imtihonlar natijasiga qarab koʻchirishd
an adolatli 
deyish toʻgʻri 
boʻlmas ekan. 
A
variant 
bu savolning javobi boʻlar ekan.
B
xulosani 
chiqarish uchun matnda maʻlumot yetarli emas, balki ke
yinchalik 
joriy baholashda nazoratni kuchaytiruvchi boshqa usullar topilar. 
Matnda 
C
javobning, yaʻni anʻanaviy imtihonlarning ham adolatli emasligi 
haqida fikrlar mavjud 
D
javob toʻgʻri yoki notoʻgʻri ekanligiga amin boʻlishimiz uchun matnda 
maʻlumot yetarli emas.
E
fikr 
toʻgʻri, 
lekin bu matndan chiqadigan xulosa emas, matndagi xulosaga 
olib boruvchi sabablardan biri xolos.