Tanqidiy fikrlash

---

TANQIDIY FIKRLASH 

 

1. Asosiy xulosani umumlashtirish 

 

Bu turdagi savollarda qaysi javob varianti berilgan matnning xulosasini eng 

yaxshi ifodalashini aniqlash kerak boʻladi. 

 

Bunda, eng avvalo matnni yaxshilab oʻqib chiqib, 

matndagi qaysi jumla xulosa 

oʻrnida berilganini aniqlash kerak boʻladi. 

Shuni esingizdan chiqarmangki 

xulosa matnning istalgan qismida kelishi mumkin, uning oxirida kelishi shart 

emas.  

Xulosa 

–

 bu matndagi boshqa fikrlardan kelib chiqadigan yoki ularni 

birlashtiradigan jumladir.  

Bu turdagi 

topshiriqlarni bajarish uchun oʻzingizga “

Bu matn menga 

yetkazishga harakat qilayotgan asosiy fikr nima?

”

 degan savolni bering. Agar 

bu savolga javob topsangiz, 

bu fikrni matndagi boshqa jumlalar qoʻllab

-

quvvatlashini tekshiring. Baʻzida matnda oraliq xulosalar ham ishlatilishi 

m

umkin boʻladi

, buni tekshirishni ham unutmang. Agar siz belgilagan jumla 

matndagi boshqa bir jumlani asoslash uchun ishlatilgan boʻlsa, bu jumla 

matnning asosiy xulosasi boʻla olmaydi. 

 

 

 

 

 

---

Misol

: 

Vegetarian

lar ovqati anʻanaviy ovqatlarga qaraganda sogʻl

iq uchun yaxshiroq 

boʻlishi mumkin. Tadqiqotlar vegetarianlar goʻsht yeydigan boshqa odamlarga 

qaraganda yurak kasalliklari va semizlikdan kamroq aziyat chekishini 

koʻrsatadi. Veg

etarianlar ovqatlarida yetarli miqdorda oqsil moddasi mavjud 

emasligidan havotirlanadilar, lekin oziq-

ovqat mahsulotlarini toʻgʻri tanlash 

orqali 

vegetarianlar oʻzlarining 

bu boradagi talablarini ham qondira olishi 

isbotlangan.  

Yuqoridagi matndan kelib chiqadigan asosiy xulosani koʻr

sating.  

A.

 

Vegetarianlar o

vqati sogʻliq uchun anʻanaviy ovqatlarga qaraganda 

yaxshiroq. 

B.

 

Vegetarianlar ovqatlarida yetarli miqdorda oqsil moddasi mavjud. 

C.

 

Anʻanaviy ovqatla

rda oqsil moddasi 

koʻp

. 

D.

 

Sogʻliq uchun eng yaxshi ovqatlanish –

 muvozanat saqlangan 

ovqatlanishdir 

E.

 

Vegetarianlar yurak kasalliklari va semizlikdan aziyat chekish ehtimoli 

kam. 

 

JAVOB VA IZOH: 

 

Bu 

matn bizga yetkazishga harakat qilayotgan asosiy gʻoya nimada? Bu bizni 

vegetarianlar 

ovqati anʻanaviy ovqatlardan koʻra sogʻlomroq ekani

ga 

ishontirishga harakat qilayotganga oʻxshaydi. U holda, kelinglar, birinchi 

jumlani belgilab olamiz va boshqa jumlalar bizni bu jumlaga ishontirishga 

yoki bu jumlani asoslashga xizmat qilayotganini tekshiramiz. Demak berilgan 

sabablar (aso

slar) ga koʻra

: 

1) Vegetarianlar goʻsht yey

diganlarga qaraganda yurak kasalliklari va 

semizlikdan kamroq aziyat chekishadi; 

2) Vegetarianlar ovqatidan ham yetarli miqdorda oqsil moddasini olish 

mumkin.  

 

---

Biz bu asoslar toʻgʻri yoki notoʻgʻriligini aniq bilishimiz shart emas, lekin agar 

toʻgʻri boʻlsa, ular

 bizni vegetarianlar ovqati qaysidir tarafdan 

anʻanaviy, 

goʻsh

tli taomlardan yaxshiroq ekaniga va ularning asosiy kamchiligi sifatida 

koʻrsatiladigan 

muammoni (vegetarinalar ovqatida yetarli miqdorda proteyin 

moddasi mavjud emasligini) osongina hal qilish mumkinligiga ishontirishga 

harakat qilayapti. Demak birinchi jumla xulosa 

boʻlish uchun

 hamma 

talablarga javob beradi.  

 

A

 

variant bu savolning javobi boʻlar ekan. 

 

B

 asosiy xulosa emas, xulosani asoslashga xizmat qilayotgan sabablardan 

bittasi. 

C

 asosiy xulosa emas, hatto bu haqda matnda hech qanday 

maʻlumot 

keltirilmagan. 

D

 as

osiy xulosa emas, bu matnda koʻrsatilmagan

. Matnda muvozanatlashgan 

ovqat haqida fikr yuritilmagan

, faqat anʻanaviy va vegetarianlar ovqatlar

ini 

solishtirishga harakat qilganlar. 

E

 asosiy xulosa emas, xulosani asoslashga xizmat qilayotgan sabablardan biri